Lightning Network (veya kısaca LN), Bitcoin’in ölçeklenme sorununu çözmek için geliştirilmiş 2. katman ödeme protokolüdür, fakat sadece Bitcoin değil, diğer kripto paralar da LN ile etkileşime girebilir. LN, bireylerin veya firmaların, işlemi doğrulamak için blockchain’i kullanmaya gerek kalmadan birbirleri arasında para transferi gerçekleştirmelerine izin veren kanal sisteminden oluşur.
Maalesef Lightning Network (LN) hakkında Türkçe kaynaklar pek bulunmamaktadır. İşte bu yüzden LN hakkında bilinmesi gerekenleri anlatmaya karar verdim. Yazılımcılar da bu makaleyi okuyarak LN’in nasıl çalıştığını iyice kavradıktan sonra bununla ilgili uygulamaları rahatlıkla geliştirebilecek temel bilgilere sahip olabilirler.
Lightning Network’e Giriş
Önce Lightning Network’ün kısa tarihinden biraz bahsedelim…
Bitcoin’in block boyutu limiti 1 MB olduğu için maalesef belirli sayıda TX (işlem) içerebilir, her 10 dakikada 1 block oluştuğu için de ölçeklenme sorunları zamanla ciddileşmeye başlamıştır. Özellikle de 2017 yılının aralık ayında bitcoin’in blockchain’i epey tıkanmıştı, işlem ücretleri 50-60 doları bulabiliyordu, ayrıca işlemin onaylanması 3 saatten fazla sürüyordu. Bu işlem ücretleri gönderilecek tutar ile alakasızdır, aklı başında kimse 5 dolarlık kahve almak için 50 dolarlık ücret ödemek istemez, bu yüzden de sektördeki geliştiriciler ilgili çalışmalara ağırlık vererek 2018 yılının başlarında birkaç tane Lightning Network projesini piyasaya sürdüler, tabii LN teknolojisi hala deneysel aşamadadır, geliştirilmeye devam etmektedir. Bu yüzden bir LN cüzdanınıza binlerce dolar yatırmanız tavsiye edilmez.
LN teknolojisi sadece bitcoin için değildir, “Relative TimeLock” özelliğine sahip tüm kripto para projeleri bu efsane teknolojiden yararlanabilir.
Lightning Network teknolojisinin white paper’i (teknik bilgileri içeren doküman) 2015 yılında yayınlanmıştır. Bitcoin topluluğu SegWit’i (Segregated Witness – Bitcoin’deki işlem formatını değiştirmek için uygulanan soft fork) 2017’de etkinleştirmişti. SegWit sayesinde Bitcoin üzerinde LN gibi ikinci katman çözümler uygulanabilir hale gelmiştir.
Bitcoin’in ölçeklenme sorunu için önerilen başka bir çözüm yöntemi de block boyutu limitini arttırmaktı. Ancak bu mantıksızdır, çünkü limiti ne kadar arttırırsanız arttırın, zamanla o limit de dolacaktır. Ayrıca bitcoin blockchain’inin şu anki boyutu yaklaşık 400 GB’tır, eğer block boyutunun limiti 4 MB olsaydı, çoktan 1.5 TB’ı geçmişti. Block boyutu limitini daha da arttırırsanız bir Bitcoin Full Node’unu ancak koskoca Data Center’lar (Veri Merkezleri) çalıştırabilecektir. Ve bu veri merkezlerini denetlemek oldukça kolaydır, hemen birkaç memur gidip belgeleri masaya fırlatır, ve tüm sunucuları ele geçirir, ve bu da bitcoin’in sonu demektir, işte bu yüzden Bitcoin Cash, Bitcoin SV vb. projeler uzun vadeli çözüm değildir.
Bitcoin ile ilgili bu kılavuzu da incelemenizi öneririz.
Lightning Network Nasıl Çalışır
Diyelim ki, Ali Merve’ye 0.1 BTC yolluyor, ve hemen yeni TX (işlem) oluşuyor, aynı zamanda bu işlemin kopyası da oluşuyor, biri Ali tarafından, diğeri de Merve tarafından imzalanmıştır.
İstedikleri zaman (orta yol ya da tek taraflı) kanalı kapatarak en güncel TX’i blockchain’e gönderebilirler.
– Commitment TX‘ler (taahhüt işlemleri) bakiyeleri denetler.
– Kanala bakiye yüklemek için oluşturulan işlemlere “Funding TX”, kanalda tarafların bakiyelerini güncellemek için oluşturulan işlemlere de az önce de belirttiğim gibi “Commitment TX” denir. Kripto para sektörüne özgü bu standart ingilizce kelimelere alışmanızı öneririm, Türkçe’ye çevirerek ancak işleri daha da karmaşık hale getiririz.
– Lightning Network’teki diğer işlem türü de BRTX’tir (Breach Remedy TX) – bu TX’e bazen “Anti-Cheat TX” (anti-hile işlemi) denir.
– Her “Commitment TX” oluşturulduğunda, aynı zamanda “Breach Remedy TX” (BRTX) de oluşturulur (endişelenmeyin, bu karmaşık işlemlerin çoğu kurallara göre otomatik olarak oluşturulur, sizin bunlarla tek tek uğraşmanıza gerek yok). Örneğin, yeni TX (Commitment TX) oluşturulduğunda bir önceki TX için BRTX oluşturulur. Daha yeni bir TX oluşturulduğunda da bir önceki TX için yeni BRTX oluşturulur.
– LN’de (Lightning Network) her ödeme gerçekleştiğinde önceki TX’in üzerine yeni TX oluşturulur, ve bakiyeler güncellenir.
Not: Eski TX’lerden birini taraflardan herhangi biri hile yaparak blockchain’e göndermeye çalışırsa ceza alır, tüm bakiyesi sıfırlanır ve kanal’daki tüm bakiye karşı tarafa geçer, durumu kontrol eden diğer node’lar (sunucular) varsa onlar da küçük pay alır.
– LN’de oluşturulan TX’ler çoklu imza (multi-sig ya da multisignature) türündendir, bu çoklu imza da 2/2 şeklindedir, yani bu işlemin onaylanması için her iki taraf da anahtarları ile imzalamak zorundadır.
– Kanal kapatılınca o kanal bir daha kullanılamaz.
Not: BRTX’ler de tıpkı “Commitment TX”ler gibi 2 tane oluşturulur, yani taraflardan her biri için 1 tane BRTX oluşturulur. Yukarıdaki örneğe göre, Ali kendi BRTX’ini imzalar, Merve de kendi BRTX’ini imzalar, az önce de belirttiğim gibi, bu işlemlerin de onaylanması için her iki taraf da imzalamak zorundadır (2/2’li multi-sig, multisignature ya da çoklu imza).
Diyelim ki, kanaldaki en güncel bakiye durumu: Ali – 0.9 BTC, Merve – 1.1 BTC, ve Ali kendisini zeki sandığı için hile yapmaya çalışarak bir önceki “Commitment TX”i (Ali – 1 BTC, Merve – 1 BTC) yani Merve’nin imzaladığı işlemi imzalarsa bu işleme ait BRTX için lazım olan kendi anahtarını açığa vurur, böylece Merve kendi imzaladığı BRTX’i Ali’nin açığa çıktığı anahtarı ile de imzalayarak tüm bakiyeyi (Ali’ye ve kendisine ait olan bitcoin’leri) alabilir.
– “Relative TimeLock” yüzünden BRTX her zaman “Commitment TX”ten önce blockchain’e ulaşır.
Örneğin, Ali Merve’nin imzaladığı “Commitment TX”i imzalarsa Merve kendi bakiyesi olan 1 BTC’yi hemen alır, ancak Ali “Relative TimeLock” yüzünden 100 block (her block 10 dakika) beklemek zorunda.
İşte bu yüzden, Ali hile yapmaya çalışırsa, Merve’nin oldukça fazla zamanı olacaktır, Ali 100 block (100 x 10 dakika) beklerken, Merve Ali’nin açığa çıkmış anahtarı ile BRTX’i imzalayarak tüm bakiyeyi alıp TX’i blockchain’e gönderebilir.
– Watchtower’lar network’ü gözlemler, birisi hile yapmaya çalışırsa BRTX’i otomatik olarak onaylarlar, ve karşılığında ufak ücret alırlar (BRTX’teki bakiyeden belirli bir yüzde). Örneğin, Ali Merve’yi dolandırmaya çalışırsa (eski “Commitment TX”i imzalayarak), Merve offline olabilir ya da müsait olmayabilir, işte bu yüzden Watchtower’lar Merve’nin yerine BRTX’i onaylayarak Ali’yi cezalandırırlar.
Lightning Network’te Kanal Kapatmanın 3 Yolu
1. Orta Yol
Taraflar birbirine mesaj gönderir, ve güncel bakiyeyi kabul ederek ikisi de TX’i imzalar, ve hemen (“Relative TimeLock” olmadan) BTC’lerine kavuşurlar, TX’ler onaylanarak blockchain’e gönderilir.
2. Tek Taraflı Kapatma
Kanalı kapatmak için taraflardan biri diğerine mesaj gönderir, ancak karşı taraf cevap vermezse, ya da kabul etmezse kanalı tek başına kapatır. Kanalı kapatan taraf en son oluşturulan “Commitment TX”i blockchain’e gönderir. “Relative TimeLock” yüzünden kanalı kapatmaya karar veren taraf BTC’lerine kavuşmak için 100 block beklemek zorundadır.
3. Hileli Kapatma
Taraflardan biri eski “Commitment TX”i blockchain’e göndermeye çalışır, ancak ceza alır ve BRTX sayesinde tüm bakiyesi karşı tarafa geçer.
Not: LN’de (Lightning Network) kanal açmak için cüzdanınıza BTC göndermeniz gerekiyor.
Lightning Network için 3 Farklı Cüzdan Türü
1 – Full Node: Bitcoin Full Node ile Lightning Node’u birleştirme.
2 – Lightweight Client: En popüler olanı. Tüm blockchain’i indirmenize gerek yok, direkt cüzdan yazılımını indirerek kullanmaya başlayabilirsiniz. “Zap” ve “Eclair” bu kategoriye aittir. Her ikisinin de masaüstü ve mobil uygulamaları mevcuttur.
3 – Custodial: Bunlar merkezi cüzdanlardır, yani custodial cüzdanınızdaki bitcoin’leriniz aslında size ait değildir, bu cüzdanların firmaları müşterilerini dolandırmaya karar verseler hiçbir şey yapamazsınız, bitcoin’lerinizi alıp Cayman Adalarına kaçabilirler, tabii zaten orada değillerse. Bu yüzden bu tür cüzdanlarda değeri 50-60 dolardan fazla bitcoin bulundurmanızı önermem. Custodial cüzdanların iyi yanı, kullanımları oldukça kolay olmalarıdır. Örneğin, BlueWallet’i SMS ile bile kullanabilirsiniz.
Kripto para fiyatlarını bu sayfadan takip edebilirsiniz.
