Spekülasyon, yakın gelecekte önemli kazançlar sunacağı beklentisiyle yüksek risklere sahip finansal aracın alım satımı eylemidir. Bir yatırımcı veya spekülatör spekülatif işlem yaptığında, hızlı bir şekilde kar elde etmek amacıyla hisse senedi (veya kripto para, emtia gibi herhangi bir varlık) üzerinde pozisyon açmış olur. Spekülasyon yapan biri, pozisyondan önemli getiri elde etme beklentisiyle piyasada kısa vadeli pozisyonlara girer.
Spekülatör Nedir?
Spekülatör, herhangi bir piyasada spekülasyonlara dayalı olarak kısa vadeli işlemler yapan birey veya kuruluştur. Örneğin, bir spekülatör belirli bir şirketin uzun vadeli büyüme beklentilerine odaklanmak yerine, kısa sürede ciddi getiri sağlama potansiyeli olan bir hisse senedi üzerinde hesaplanmış riskler alabilir.
Finansal piyasaları derinlemesine anlayan spekülatörler, genellikle VC (risk sermayedarları) fonlarına veya hedge fonlara (hedge fund) yatırım yapar. Bir varlık fiyatının hareketini anlamak için piyasa araştırması yapar ve teknik analiz yaparak tahminde bulunmaya çalışır.
İnsanların paralarını menkul kıymetlere yatırmasının temel nedeni, uzun vadeli veya kısa vadeli karlar elde etmektir. Finansal piyasalarda yatırımcıların ve spekülatörlerin hedefi kar elde etmek ve para kaybetmekten kaçınmaktır. Bazı kişiler daha çok “kar elde etme” yönüne odaklanırken, diğerleri “para kaybetmekten kaçınma” yaklaşımını daha çok benimser. Ayrıca finans dünyasında uzun vadeli yatırımların kısa vadeli yatırımlardan daha az riskli olduğu iyi bilinen bir gerçektir.
Spekülatörler söz konusu olduğunda, spekülatörler “kar elde etme” amacına daha çok odaklanma eğilimindedir. Alım satımın spekülasyon tarzı, genellikle, yatırımcılardan daha fazla risk almayı içerir. Ek risk, volatil olarak kabul edilen alım satım varlıklarından veya başka bir deyişle, fiyatları sürekli olarak dalgalanan hisse senetlerinden kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte, diğer yatırımcıların henüz keşfetmediği volatil olmayan varlıklar üzerinde de spekülasyon yapılabilir.
Spekülatörler pozisyonlarını genişletmek için kaldıraçlı işlemler yaparak veya borç para alarak getirilerini maksimize edebilirler. Ancak spekülasyon yaparken kaldıraç stratejilerinden yararlanmak önemli kayıplara yol açabilir. Örneğin, özel yatırım şirketi Archegos Capital Management’ı yöneten Bill Hwang, ViacomCBS (VIAC) hisse senetleri üzerinde spekülasyon yaparak ve çeşitli riskli finansal araçlarla pozisyon oluşturarak 10 milyar dolar kaybetmiştir.
Spekülatör Türleri
Spekülatör olmak, çok fazla araştırma (durum tespiti yapma) ve uzmanlık gerektirir. Varlıkla ilgili riskleri ve potansiyel kazançları bilmek hayati önem taşır. Spekülasyonun bir diğer önemli yönü zamanlamadır. Zamanlama yaşamsal önemdedir, çünkü spekülatör olarak kişi kısa sürede fiyatta ciddi bir değişiklik bekler.
Finans dünyasında spekülatörler aşağıdaki gruplara ayrılır:
Boğa
Boğa olarak sınıflandırılan bireyler, varlık fiyatının değerinin artmasını bekler. Bu nedenle, daha sonra daha yüksek fiyata satmak için varlık satın alırlar.
Ayı
Finansal piyasalarda spekülasyon söz konusu olduğunda, ayılar boğaların tam tersidir. Varlık fiyatının düşmesini beklerler ve buna göre işlem yaparlar. Ayılar, hisse senedi gibi bir varlığı açığa satıp (short pozisyon) daha sonra daha düşük fiyattan satın aldıklarında kâr ederler.
Topal Ördek
Topal ördek sınıfına ait olan spekülatörler, beklenmedik durumlarla karşılaşırlar. Bu spekülatörler, etkili işlem stratejilerine sahip olmadıkları için beklenmedik kayıplara maruz kalırlar. Tipik olarak, bu terim, başarısız ayı spekülatörünü tanımlamak için kullanılır, ancak boğalar için de geçerli olabilir.
Geyik
Geyikler, yeni şirketlerin hisse senetlerindeki oldukça kısa vadeli fiyat değişikliklerinden kar elde etmeyi bekleyen spekülatörlerdir. Sonuç olarak, geyikler bu listedeki diğerlerine göre risk ve kâr konusunda genellikle daha dikkatli olurlar.
Spekülatör ile Yatırımcı Arasındaki Farklar
Finans dünyasında spekülatörler de genellikle yatırımcı olarak sınıflandırılırlar, ancak spekülatör ile yatırımcı arasında bazı farklar vardır:
Spekülatör
- Genellikle ek riskler alır.
- Kar elde etmek için kısa vadeli fiyat değişikliklerinden yararlanmaya çalışır.
- Kısa sürede yüksek getiri elde etmeye çalışır.
- Varlıkların uzun vadeli büyüme potansiyeli ile pek ilgilenmez.
- Finansal piyasalarda sık sık işlem yapar.
Yatırımcı
- Risk alabilir, ancak tipik olarak spekülatörden daha az risk alır.
- Varlıkları daha uzun süre elinde tutar ve daha yüksek getiri elde etme olasılığı elde eder.
- Kâr elde etmek için uzun vadede değeri artabilecek varlıklara yatırım yapar.
- Artan getiriler elde etmek ister.
- Şirketlerin uzun vadeli büyüme potansiyeli ile daha çok ilgilenir.
Gayrimenkul, hisse senedi ve kripto para gibi çeşitli piyasalarda spekülatif işlemler yapılabilir. Spekülasyon, yatırımla yakından ilişkilidir, özellikle de gayrimenkul piyasasında spekülatif pozisyonu basit bir yatırım pozisyonundan ayırt etmek zor olabilir. Örneğin, bir kişi ticari mülkü kâr elde etmek (kiraya vererek) amacıyla satın alırsa, bu durumda spekülasyon ile yatırım arasında pek bir fark olmayacaktır.
Spekülasyon hakkında bilmeniz gereken önemli şeyler:
- Spekülasyon, yüksek düzeyde risk içeren ve aynı zamanda önemli bir getiri vaadi olan finansal enstrümanın alım satımı eylemini ifade eder.
- Spekülatörler piyasada fiyat artışı veya fiyat düşüşü olacağı beklentisiyle kısa vadeli pozisyonlara girerler.
- Yüksek riskli menkul kıymetin veya finansal enstrümanın sunabileceği önemli kazançlar, piyasa katılımcılarını spekülasyon yapmaya teşvik eder.
Spekülatörler Piyasayı Nasıl Etkiler?
Bazı insanlar spekülasyonu pervasız veya manipülatif olarak görse de, spekülatörler finansal piyasalarda önemli rol oynar.
Likidite Sağlar
Herhangi bir finansal piyasa için en kritik faktörlerden biri, likiditenin mevcudiyeti veya kolaylıkla satın alma ve satma olanağıdır. Sonuç olarak, emtia veya Forex piyasası gibi yatırımcılar arasında pek popüler olmayan piyasalara likidite sağlayabilirler. Örneğin, Reuters ve CFTC (ABD Emtia Vadeli İşlemler Komisyonu) tarafından yayınlanan verilere göre, spekülatörler 26 Şubat 2021’de ABD doları üzerindeki net kısa (short) pozisyonlarını arttırmıştır.
Jesse Livermore veya Michael Burry gibi tanınmış piyasa spekülatörleri spekülatif bir pozisyon açtığında, birçok insan bunları takip eder, ve bu pozisyonun başarıya ulaşmasına katkıda bulunur.
Fiyat Oynaklığının Kontrolüne Yardımcı Olur
Bir hisse senedi her iki yönde de ciddi fiyat değişikliğine sahip olduğunda, spekülatör bazen fiyatın tersine döneceği beklentisiyle bir pozisyona girer. Bu eylem, yüksek oynaklığa sahip varlıkların kontrolüne yardımcı olabilir. Bununla birlikte, spekülatörler bir menkul kıymet üzerinde aşırı işlemler yaparak fiyatın daha oynak hale gelmesine neden olabilirler.