Ölü kedi sıçraması (dead cat bounce), herhangi bir piyasada varlıkların fiyatları bir düşüş döneminden sonra geçici olarak yükseldiğinde ve ardından düşüş trendini sürdürmek için tekrar korkunç bir şekilde düştüğünde meydana gelen olgudur. Ne yazık ki, birçok yatırımcı bu yükselişi bir toparlanma belirtisi ile karıştırır, ve bu da onları yatırım yapmaya sevk eder, ancak fiyatlar daha da düşüşe geçtiğinde birçok yatırımcı ve spekülatör büyük kayıplara maruz kalır.
Teknik ve temel göstergeler, deneyim ve zaman, fiyatı düşen varlığın aniden yükselmesinin gerçek bir toparlanma mı yoksa ölü kedi sıçraması örneği mi olduğunu belirlemede çok önemli rol oynar.
Hisse Senedi Piyasalarında Ölü Kedi Sıçraması
Endekste (S&P 500, BIST 100 vb.) belirtilen fiyat deseni, piyasanın mevcut durumunu yansıtır. Grafikteki iniş ve çıkışlar, yatırımcılara ve para yöneticilerine fiyatlar ile ilgili güncel temel bilgiler sunar. Ayrıca, ileride önemli finansal kararlar almalarına yardımcı olur. Ayı piyasası ölü kedi sıçramalarına daha yatkındır. Genel piyasa, herhangi bir hisse senedi, opsiyonlar vb. ölü kedi sıçramasının kurbanı olabilir.
Basit bir örnekle “dead cat bounce” kavramını inceleyelim…
- Örneğin, otomobil markası olan XOTO’nun hisse senetleri olağanüstü bir performans sergiliyor ve hisse başına 500 TL’lik bir fiyatla zirveye ulaşıyor. Ancak, XOTO’daki bir dizi dolandırıcılık haberini takiben, hisse senedi fiyatı aniden 150 TL’ye düşüyor. Yönetimin çabalarına rağmen, XOTO’nun hisse senedi fiyatı düşmeye devam ediyor ve düşüş trendine geçiyor.
- Yatırımcılar kar elde etmek için kısa (short) pozisyonlarını kapatmaya başlıyor. Kısa pozisyonlar, fiyatın düşeceğine inanan spekülatörlerin fiyatı düşen hisse senedinden kazanç sağlamasına yardımcı olur.
- Uzun pozisyon açmak isteyen yatırımcılar, fiyatın aşırı düştüğünü düşünüyor ve fiyatın artacağını umarak XOTO’nun hisse senetlerinden satın alıyor. Bu işlemler, hisse senedi fiyatının 200 TL’ye yükselmesine sebep oluyor.
- Fiyattaki bu yükseliş, bazı yatırımcılara yükseliş trendi olarak görünüyor. Ancak dikkatli davrananlar olası ölü kedi sıçramasından korktukları için temkinli davranıyor. Kısa süreli bir toparlanmanın ardından, XOTO’nun hisse senedi fiyatı şiddetle düşüşe geçiyor ve 50 TL ile 10 yılın en düşük seviyesine ulaşıyor.
- Bu, düşüş trendinin devam ettiğini ve kısa süreli fiyat toparlanmasının ölü kedi sıçramasının bir örneği olduğunu gösteriyor. Yüksek bir yerden düşerek ölen bir kedinin sekmesi gibi, fiyatı düşen bir varlık ani bir yükseliş yaşayabilir.
- XOTO’nun hisse senetlerinde hafif bir toparlanma yaşanıyor, ancak direnç nedeniyle fiyat tekrar düşüşe geçiyor. İki yıl sonra hisse senedi toparlanıyor, 200 TL’ye ulaşarak yükseliş trendine giriyor (tabii şirketin durumuna bağlı).
Ölü kedi sıçramasını gerçek toparlanmadan ayırt etmek kolay değildir. Ölü kedi sıçraması yalnızca meydana geldiğinde anlaşılır (yani fiyat kısa süreliğine yükseldikten sonra tekrar düşüşe geçtiğinde), bu yüzden deneyimli uzmanlar ve analistler bu tuzağa düşmemek için temkinli davranır. Teknik araçlar, genel piyasa performansı, finansal kurumlardan önemli haberler, deneyim ve zaman, ölü kedi sıçramasını tespit etmenin bazı yollarıdır.
Ölü Kedi Sıçramasının Nedenleri
Sabit düşüş deseninden sonra, hisse senedi fiyatındaki kısa vadeli yükseliş birkaç faktörden kaynaklanabilir. Ölü kedi sıçramasına yol açabilecek birkaç olay aşağıda listelenmiştir:
Negatif Baskınlık
Boğalar (piyasanın yükseleceğini düşünen yatırımcılar ve spekülatörler) borsaya hakim olduklarında, piyasayı ekonomik olarak sağlamlaştırırlar. Ancak, ayılar (piyasanın düşeceğine inanan piyasa katılımcıları) baskın hale geldiğinde, hisse senetlerindeki düşüş trendi fiyatlarda istikrarlı bir düşüşe yol açar. Ayılar baskın hale geldiğinde boğalar son çırpınışlarını yaparlar, ve bu durum da ölü kedi sıçramasına sebep olur. Boğa ve ayı kavramları hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız “Yatırım Psikolojisi: Boğa ve Ayı Piyasası“ başlıklı makaleyi okuyabilirsiniz.
Tahliye
Finansal piyasalarda dalgalanmalar oldukça yaygındır. Ancak bir hisse senedi sürekli olarak düşmeye devam ederse, bir müddet sonra bazı yatırımcılar işlem yapmaya karar verir. İstikrarlı bir düşüş trendinin ardından bazı kısa pozisyonların kapanmasıyla birlikte, hisse senedi fiyatlarında ani bir yükseliş gözlenir ve bu da ölü kedi sıçramasına yol açar.
Satın Alma Baskısı
Bazı momentum yatırımcıları, piyasadaki aşırı satım işlemlerini analiz ettikten sonra uzun (long) pozisyonlar oluşturmaya başlar. Bu da ölü kedi sıçramasına yol açan kısa süreli satın alma baskısı oluşturur.
Ölü Kedi Sıçraması ile İlgili Örnek
“Dead cat bounce” konseptini açıklığa kavuşturmak için finansal tarihteki bazı olaylara göz atalım…
Bazı yatırımcılar ölü kedi sıçramasını genellikle boş umut, sahte ralli vb. gibi çeşitli ifadelerle açıklar. Bazı akademik kaynaklarda, Büyük Buhran döneminde gerçekleşen bir dizi boş umuttan bahsedilir. Bir Fortune makalesine göre, 1929’un sonları ile 1930’ların başlarında piyasada %47’lik bir yükseliş yaşandı. Bu yükselişten önce, hisse senetleri %45 düşmüştü. Ancak çok geçmeden hisse senetleri %80’den fazla düşmüştü.
1973-1974 ve 2000-2002 ayı piyasalarında da ölü kedi sıçramaları yaşanmıştır. Dünya çapında birçok yatırımcı, pek çok şirketin çökmesiyle ciddi zarar etmiştir.
