Akıllı Sözleşme Nedir? En İyi Smart Contract Platformları

Akıllı Sözleşme veya Smart Contract Tam Olarak Nedir? En İyi Platformlar

Akıllı sözleşme veya smart contract, tarafların önceden tanımlanmış kuralları karşılaması durumunda, bir blockchain’deki kodlara gömülü sözleşmeyi doğrulayan, kontrol eden ve kendi kendine yürüten dijital işlem protokolüdür. Geleneksel sözleşmelerin aksine, akıllı sözleşmeler anonim taraflar arasında yapılabilir ve herhangi bir üçüncü tarafın katılımı olmaksızın otomatik olarak uygulanır.

Akıllı sözleşmelerin üç ana bileşeni vardır – imza sahipleri (taraflar), sözleşmenin konusu ve sözleşme şartları. İlgili taraflar, başarılı bir işlem için anlaşmanın şartlarını (bir dizi kural ve ceza) karşılamalıdır. Aracıya olan ihtiyacı ortadan kaldırmanın yanı sıra, dijital sözleşmeler yoluyla anlaşmaların yürütülmesi, uygun maliyetli ve güvenli kabul edilir. Dahası, merkezi olmayan blockchain ağı, işlemlerin şeffaf, izlenebilir, değiştirilemez ve durdurulamaz olmasını sağlar.

Akıllı Sözleşme ve Geleneksel Sözleşme Arasındaki Fark

Geleneksel sözleşme, bireyler, kuruluşlar ve hükümetler gibi iki veya daha fazla tarafı içerir. Üçüncü taraf aracılığıyla işlem yapmak için sözleşme hüküm ve koşullarını kabul ederler. Bu üçüncü taraf avukat, devlet kuruluşu veya başka bir bağımsız kurum olabilir. Üçüncü taraf, işlemlerin ve sözleşmenin yürütülmesini sağlar. Bu, yalnızca denetim ve uygulama maliyetlerini arttırmakla kalmaz, aynı zamanda dolandırıcılıktan kaynaklanan kayıp riskini de arttırır, çünkü sözleşmeler bir yere kadar güvenlidir. Örneğin, bir şirket iflas ettiğinde veya kurucuları ortalıktan kaybolduğunda, dolandırılan müşteriler kalıcı zarara uğrayabilir.

1994 yılında, Amerikalı bilgisayar bilimcisi ve kriptografi uzmanı Nick Szabo, işlem protokolleri ve dağıtık veritabanı kullanarak bir sözleşme üzerinde çalışırken “smart contracts” (akıllı sözleşmeler) terimini ortaya attı. Kendi kendini yürüten bu akıllı sözleşmeler, taraflar önceden belirlenmiş bir dizi koşulu yerine getirdiğinde işlemleri kolaylaştıran, bir blockchain üzerinde oluşturulan bilgisayar programlarıdır. Ayrıca, sözleşmenin geçerliliği ve icrası için taraflar herhangi bir aracıya ihtiyaç duymaz.

Smart Contract Süreci

Bir smart contract’ın süreci aşağıdaki gibidir:

  • Bir varlığı alıp satmakla ilgilenen iki taraf (alıcı ve satıcı) vardır.
  • Bu iki taraf, merkezi olmayan blockchain ağında kodlarla yazılmış şartları veya maddeleri ile tamamen dijital ve kendi kendini yürüten bir akıllı sözleşmeyi imzalar.
  • Bu kodlar, sözleşmenin otomatik olarak uygulanması için her iki tarafın da kabul etmesi gereken sözleşme şartlarını belirtir. İşlem, taraflar bu şart ve kurallara uyduğunda gerçekleşir.
  • Smart contract platformları, tam şeffaflık ve üst düzey güvenlik sunar. Ayrıca, verilerin değiştirilmesini engeller ve iki tarafın işlemi izlemesine olanak tanır. Bununla birlikte, ilgili tarafların kimlikleri gizli kalır (istenirse).

Akıllı Sözleşme Örnekleri

Mülkiyet hakları, fikri mülkiyet, bankacılık ve sigortacılık, hukuk hizmetleri, kitle fonlaması vb. alanlarda akıllı sözleşmeler oldukça yaygındır. Smart contract kavramını daha iyi anlamak için aşağıdaki örnekleri inceleyebilirsiniz:

  • Bir yatırımcı, bir girişimcinin iş fikrini finanse etmeyi teklif ediyor. Taraflar, şartları ve bir dizi kural ve cezayı içeren akıllı sözleşmeyi imzalar. Proje fikri, sözleşmeye uygunsa, blockchain ağı parayı girişimciye aktaracaktır. Öte yandan, proje fikri sözleşme şartları ile uyumlu değilse, sistem parayı yatırımcıya iade edecektir. Bu örnekte, sözleşme işlem bilgilerini depolar ve doğrular, ve sözleşmeyi yalnızca ilgili olay tetiklenirse çalıştırır.
  • Bir başka pratik örnek, bir alıcının belirli bir tarihte bazı malları teslim etmesi için satıcıya ödeme yapmayı kabul etmesidir. Sözleşme, ödenecek miktar ve malların belirli bir tarihte teslimine ilişkin kuralları ana hatlarıyla belirtir. Bununla birlikte, taraflardan herhangi biri yükümlülüklerini yerine getiremezse, blockchain, işlemi duruma göre askıya alacaktır veya iptal edecektir.
  • Merkezi olmayan finans uygulamaları, Ethereum gibi platformlar üzerinde çalışan, akıllı sözleşmeler ile geliştirilen uygulamalardır. Kullanıcılar, üçüncü tarafa (bankalar veya şirketler) ihtiyaç duymadan borç alma/verme, NFT alım-satımı gibi finansal işlemleri bu uygulamalar üzerinden kimlik göstermeden veya hiç kimseden izin almadan yapabilirler.

Akıllı Sözleşmeler ve Finans

Finans dünyasında, akıllı sözleşmeler çeşitli finansal hizmetleri basitleştirmeye ve hızlandırmaya yardımcı olabilir. Örneğin, sigorta şirketleri bu teknolojiyi resmi anlaşmalar oluşturmak ve tazminat taleplerini yerine getirmek için kullanabilir. Benzer şekilde, borsalar, platformlarını merkezsiz hale getirerek işlemlerin otomatik onaylanmasını sağlamak için smart contract platformlarından yararlanabilirler. Aynı şekilde, bankalar sendikasyon kredilerini daha hızlı işleme koymak ve operasyonel riskleri azaltmak için akıllı sözleşmeleri kullanabilirler.

En İyi 5 Smart Contract Platformu

En çok kullanılan ve sağlam oldukları kanıtlanmış en iyi merkezi olmayan smart contract platformları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

  1. Ethereum
  2. Solana
  3. Polkadot
  4. Cosmos
  5. Avalanche

1. Ethereum

En popüler smart contract platformu olan Ethereum’un üzerinde merkezi olmayan uygulamalar (dApp’ler) geliştirebilirsiniz. Ayrıca bu platformda kolayca kendi kripto para biriminizi oluşturabilirsiniz. Ethereum hakkında detaylı bilgi için bu rehberi inceleyebilirsiniz.

2. Solana

Solana, oldukça hızlı, merkezi olmayan gelişmiş smart contract platformudur. Solana ağında işlem ücretlerini ödemek için SOL coin kullanılır.

3. Polkadot

Polkadot, diğer blockchain’ler ile birlikte çalışabilmesi için geliştirilmiş bir protokoldür. Polkadot’un teknolojisi, merkezi olmayan blockchain’lerin birbirleriyle iletişim kurmasını ve birlikte çalışmasını sağlar. Bu projenin amacı tamamen merkezsiz, gelişmiş, devasa ağ oluşturmaktır.

4. Cosmos

Cosmos, hem geliştiriciler hem de kullanıcılar için daha pürüzsüz deneyim sunmak için tasarlanmış, diğer platformlar ile iletişim kurarak çalışan, blockchain’lerden oluşan bir ağdır. Geliştiriciler için araçlar sunan Cosmos’un ana hedeflerinden biri basitliktir.

5. Avalanche

Avalanche, merkezi olmayan uygulamaların ölçeklenme sorununu ortadan kaldırmak için geliştirilmiş akıllı sözleşme platformudur. Ethereum’un birkaç rakibinden biridir, ancak Ethereum ile uyumlu çalışması nedeniyle önemli avantajı vardır.

Gizem Özdemir

Gizem Özdemir yatırımcı ve iş kadınıdır. Harvard Business School mezunu olan Gizem 1981 yılında Lüksemburg'da doğdu. 2005 yılında mezun olduktan sonra Credit Suisse'te finansal analist olarak çalışmaya başladı. 5 sene sonra Rothschild & Co şirketinde finansal planlama uzmanı olarak kariyerine devam etti. Finans sektöründe edindiği bilgi ve deneyim sayesinde 2018 yılında Lihtenştayn'da ortağı ile Özdemir & Cohen adında finansal danışmanlık şirketini kurdu. İnsanlara yardımcı olmak için iş dünyası ve finans ile ilgili bilgilerini Tigfy.com sitesinde paylaşmaktadır.