DeFi (“Decentralized Finance” veya “Merkeziyetsiz Finans”), blockchain teknolojisi aracılığıyla eşler arası (P2P) ödemelere dayanan yeni bankacılık ve finansal hizmetler için kullanılan genel kavramdır. DeFi, blockchain aracılığıyla, bankalar ve diğer finansal kurumlar gibi geleneksel finansal aracıları ortadan kaldırarak merkezi olmayan bankacılığa izin verir.
Blockchain ve akıllı sözleşmeler (smart contract) tarafından mümkün kılınan merkeziyetsiz finans, web3 teknolojisinin çekirdeğini oluşturur.
Örneğin, çeşitli finansal hizmetler sunan PayPal gibi FinTech (Finansal Teknoloji) şirketlerini düşünün. Bu firmaların sunduğu hizmetlerden yararlanmak için genellikle bankalara veya aracı kurumlarına güvenmek zorundasınız. DeFi platformları ise, aynı (ve daha iyi) finansal hizmetleri, otomatik akıllı sözleşmeler aracılığıyla, eşler arası, herkes tarafından doğrulanabilir şeffaflıkla çalışır.
DeFi araçlarının ortak özelliği, bankalar gibi aracılar olmadan çalışabilmeleridir. Bu, blockchain ağları gibi merkezi olmayan teknoloji (web3) ile mümkün olmaktadır.
DeFi, kripto para ve blockchain teknolojisi ile desteklenen merkezi olmayan ağlar üzerine kurulu, kripto çağının bir icadıdır. “DeFi” terimi ilk olarak 2018 yılında kullanılmıştır.
Bazıları, Bitcoin’i (geniş çapta benimsenen ilk kripto para birimi), küresel P2P işlemleri mümkün hale getirdiği için ilk DeFi projesi olarak görüyor. Ancak Bitcoin, P2P ödemeleri mümkün kılsa da, DeFi dünyasının yalnızca küçük bir parçasıdır. Aslında, bugün bildiğimiz şekliyle DeFi, Ethereum platformunda başladı.
DeFi Platformlarına Güç Veren Teknoloji
2015 yılında Ethereum platformu, blockchain’de çalışan özel programlar olan akıllı sözleşmeleri mümkün kıldı ve popüler hale getirdi. Bu yenilikle Ethereum, eşler arası işlemlerden çok daha fazlasını yapabilen ilk programlanabilir blockchain oldu. Geliştiriciler, Ethereum gibi akıllı sözleşme platformlarında geleneksel sunucular yerine blockchain’de çalışan merkezi olmayan uygulamaları (dApp’ler) oluşturabilirler. Geliştiriciler bu inovasyon sayesinde, kripto para piyasasında borç verme/alma, menkul kıymet alım-satımı, türev ürünler gibi çeşitli finansal hizmetler sağlamak için her türlü DeFi dApp’lerini ve protokollerini oluşturmaya başlamıştır. Sonraki yıllarda DeFi, Ethereum ağında daha popüler hale gelmiştir. Günümüzde, Ethereum’un ayak izlerini takip ederek, benzer teknolojiye ve gelişen DeFi ekosistemlerine sahip birçok blockchain vardır.
Geleneksel Finans ile İlgili Sorunlar
İnsanların neden geleneksel finans dünyasındaki mevcut araçların yerine DeFi araçlarını kullanmak isteyebileceğini merak ediyor olabilirsiniz. Geleneksel finans dünyasının altyapısı, birçok insanın finansal hizmetlere erişmesini zorlaştırabilir ve genellikle şirketlere güvenmesini gerektirir.
Finansal Hizmetlere Sınırlı Erişim
Finans şirketleri “güvenlik” için kendi kurallarını koyarlar. Ancak bankaların ve aracı kurumların bürokrasisi, çoğu zaman insanlara yardım etmekten çok dezavantaj yaratmaktadır. Geleneksel finans, insanları finansal hizmetleri kullanmaktan alıkoyan ekonomik ve coğrafi kısıtlamalarla doludur. Geleneksel finans, kullanıcılardan hizmetler için yüksek ücretler alarak para kazanan güçlü şirketlerle merkezileştirilmiştir.
Hisse senetleri ve türevler gibi finansal piyasalara erişim giderek daralarak zenginlerin hakimiyetine girmektedir. Örneğin ABD’de, nüfusun en varlıklı %10’luk kesimi, hisse senetlerinin %85’inden fazlasına sahiptir; en alttaki %50’lik kesimi ise hisse senetlerinin %1’den daha azına sahiptir. Birçok ülkede, insanların finansal piyasalara erişimi bile yok. Tüm bunlar, küresel ekonominin gerçekte ne kadar kapalı olduğunu gösteriyor.
Bankalara Güvenme Zorunluluğu
Bir bankaya para yatırdığınızda, varlıklarınızı güvende tutması için o kuruma güvenmek zorundasınız. Ancak bazı bankalar paranızı hoşunuza gitmeyebilecek şekillerde kullanabilir. Ve acil durumlarda müşterilerin toplu halde para çekmesi alışılmadık bir durum değildir. Böyle durumlarda banka ciddi sorunlarla karşılaşabilir.
DeFi’ın Avantajları
Tıpkı web3’ün, internete hakim olan büyük teknoloji şirketlerine meydan okuması gibi, DeFi da finansal piyasalara hakim olan büyük bankalara meydan okumaktadır.
DeFi’ın kalbi, aracıları ortadan kaldıran ve otomatik olarak çalışan akıllı sözleşmelerdir. DeFi, maliyetleri ve hataları büyük ölçüde azaltır. DeFi platformları, temel finansal hizmetleri yerine getirmek için kullanıcılardan ücret alan kurumları ve aracıları ortadan kaldırır. DeFi, tüm insanlar için icat edilen adil ve modern finansal sistemdir.
DeFi’ın Dezavantajları
Büyük güç, büyük sorumluluk gerektirir. DeFi kullanıcıları, kendi varlıklarını yönetmekten ve DeFi dApp’lerini kullanmadan önce ciddi özen göstermekten sorumludur. Kötü niyetli kişilerin varlıklarınızı çalmaya çalışması veya hacker’lara fırsatlar sunan hatalı akıllı sözleşmeler gibi riskler her zaman olacaktır.
DeFi’da herhangi bir sorunla karşılaştığınızda, hiç kimseye şikayet edemezsiniz. Ancak DeFi’ın popülaritesi (ve DeFi projelerine yatırılan milyarlarca dolar), birçok kullanıcının büyük şirketler yerine koda güvenmeyi tercih ettiğini gösteriyor.
DeFi’ın tüm avantajlarına erişmek için kullanıcıların da biraz risk alması gerekiyor. İyi haber şu ki, DeFi platformlarının kullanımı her geçen gün daha kolay ve daha güvenli hale gelmektedir.
Popüler DeFi Projeleri ve Coin’ler
Birçok DeFi projesinin ömrü kısadır. Çünkü web3 teknolojisi hala yeni sayılır. Bazı DeFi projelerinin geliştiricileri projeleri geliştirirken ekledikleri gizli kodlar sayesinde platformdaki tüm fonları çalarak ortalıktan kayboluyor. Birçok projenin DeFi ile alakası bile yok, ancak kurucuları “DeFi” kavramını pazarlama terimi olarak kullanıyor. Bazı DeFi projelerinin çalışma mantığı ise hiç etik değil, ve en ufak panik yaşandığında ekosistem tamamen çökebilir. Bu sitede paylaştığımız bilgiler yatırım tavsiyesi değildir. Aşağıda sadece bilgilendirme amaçlı bazı popüler DeFi projelerini listeledik:
- MakerDAO
- Uniswap
- Aave
- Curve Finance
- Synthetix
MakerDAO
MakerDAO, en eski DeFi projelerinden biridir. Bu platformun akıllı sözleşmelerine bağlı toplam değere bakarsanız, aynı zamanda en büyük DeFi projelerinden biri olduğunu görebilirsiniz.
Uniswap
Uniswap, kullanıcıların eşler arası token alım-satımı yapmasına izin veren merkezi olmayan borsadır. Uniswap merkezi olmayan finansın gerçek tanımını temsil ediyor.
Aave
Aave, DeFi evrenindeki bir diğer popüler projedir. Aave, kripto paralarından gelir elde etmek isteyen kurumsal yatırımcıların en çok kullandığı platformlardan biridir.
Curve Finance
Curve Finance, başka bir merkeziyetsiz kripto para borsasıdır. Ancak Uniswap’in aksine, Curve çoğunlukla çeşitli stablecoin’lerin (stabil kripto paralar) alım satımı için kullanılır.
Synthetix
Synthetix, Ethereum ağında çalışan açık kaynaklı, merkezi olmayan finans protokolüdür ve kendi token’ı olan SNX coin ile çalışmaktadır.
