Halka arz (IPO veya Initial Public Offering), şirketlerin halka açılmak için kullandıkları yöntemdir. Bir şirket halka açıldığında, bireysel yatırımcılar bu şirketin hisse senetlerine yatırım yapabilirler. Şirket, kaç adet hisse senedini satışa çıkaracağına karar verir ve yatırım bankası, hisseler için öngörülen talebe göre hisse senetleri için bir başlangıç fiyatı önerir.
Borsada listelenecek hisse senedinin nasıl performans göstereceğini hiç kimse tahmin edemediği için, bu tarz hisse senetlerinin alım satımının, diğer hisse senetlerine yatırım yapmaktan daha riskli olabileceğini belirtmemiz gerekiyor.
Halka arz öncesi şirketlerin hisseleri genellikle sadece şirketin kurucularına, yöneticilerine, bazı çalışanlarına ve ayrıca risk sermayedarları (VC) gibi ilk yatırımcılara aittir.
Halka Arz Süreci
Birçok ülkede herhangi bir özel şirket halka arz yoluyla halka açılabilir (Türkiye piyasası ile ilgili güncel ve detaylı bilgi için SPK’nin sitesini ziyaret edebilirsiniz).
En cazibeli halka arzlardan bazıları unicorn’lar veya özel piyasalarda değeri 1 milyar doları aşan teknoloji startuplarıdır.
Bir şirket halka açılmaya hazır olduğunda, bir veya birkaç yatırım bankası ile anlaşır. Genellikle bir şirket, kanıtlanmış bir büyüme geçmişine ve yatırımcılar için çekici olan diğer olumlu sonuçlara sahip olduktan sonra halka açılır. Yatırım bankaları, halka arz edilen hisse senetlerini (herhangi bir borsada listelenmeden önce) satın almak için taahhütte bulunur. Yatırım bankaları hakkında detaylı bilgi için bu makaleye göz atın.
Yatırım bankasının bir diğer görevi, mali bilgilerini doğrulamak ve iş modelini ve beklentilerini analiz etmek için şirket üzerinde durum tespiti yapmaktır. Yatırım bankasının yardımıyla şirket, belirli kurumlara izahnameyi içeren belgeleri sunar. Bu belgeler, şirketin finansmanı, iş modeli ve büyüme fırsatları hakkında ayrıntılı bilgi sağlar.
Şirketler Neden Halka Açılır?
Halka açılmanın birincil yararı, sermayeye daha kolay erişimdir. Halka arzdan elde edilen para, büyüme, araştırma ve geliştirme, pazarlama ve diğer amaçlar için kullanılabilir.
Halka arzlar ayrıca şirketteki hisse sahiplerini ödüllendirir. Hisse senetlerine sahip kurucular, yöneticiler, çalışanlar ve ilk yatırımcılar, genellikle halka açıldıktan belirli bir süre sonra (ABD’de bu süre 6 aydır) hisselerini kolayca satabilirler. Bu kilitlenme süresi, kurucuların ve çalışanların halka arzdan hemen sonra tüm hisselerini satmalarını önleyerek hisse senedi fiyatını dengelemeye yardımcı olur.
Özel şirketlerin değeri, külfetli ve zaman alıcı olabilen özel finansman turlarına göre belirlenirken, halka açık şirketlerin değeri hisse senetlerinin piyasa fiyatlarına göre belirlenir.
Şirketlerin raporlama kurallarına uymaları gerektiği için halka açılmanın dezavantajları da vardır. Halka açık şirketler, diğer gereksinimlerinin yanı sıra düzenli açıklama beyanları yayınlamalıdır ve finansal sonuçlarını açıklamalıdır. Halka açık şirketlerin hissedarlarına karşı güvene dayalı sorumlulukları vardır ve hissedarlarının taleplerini karşılamak yönetim kontrolüne, zamana ve paraya mal olabilir.
Halka Arzın Avantajları ve Dezavantajları
Halka Arzın Avantajları | Halka Arzın Dezavantajları |
---|---|
Şirket, başarılı bir halka arz ile büyük miktarlarda sermaye toplayabilir, çünkü borsada işlem görmek, şirketin görünürlüğünü ve halk imajını arttırmaya yardımcı olabilir. | Halka açık şirketler, resmi kurumların kural ve düzenlemelerine tabidir. Bu kurallardan biri, şirketin muhasebe bilgileri, vergi ve kârlar gibi finansal bilgileri halka açıklama zorunluluğudur. |
Şirket, halka arz ile elde ettiği parayla satışlarını ve kazançlarını arttırabilir. | Halka arzlar aynı zamanda maliyetlidir, ve hisse senetleri düşük performans gösterirse şirketin ek fon sağlamasını gerektirebilir. |
Halka arzlar aynı zamanda yatırımcılar için de iyi olabilir, çünkü halka açık şirketlerin hisse senetlerini satın almak ve satmak, özel şirketlere yatırım yapmaktan daha kolaydır. | Halka arz hisse senetlerinin alım satımı, şeffaflığın yetersizliği nedeniyle, diğer hisse senetlerine yatırım yapmaktan daha riskli olabilir. |
Halka Arz ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Halka arz süreci ne kadar sürer?
Halka arz sürecinin süresi, sürecin ne kadar iyi yönetildiğine ve koordine edildiğine bağlı olarak değişebilir, genellikle 3-12 ay arasında değişir, fakat bu süre daha da uzayabilir. Bir şirketin halka açılmasının ilk aşaması olan finansal denetim aşaması zaman alır, özellikle şirketin belgelerinde sorun olursa süre uzayabilir.
Halka arzın maliyeti nedir?
Bir şirket için halka arzın maliyeti, listelendiği borsanın kayıt gereksinimlerine bağlıdır. Buna ek olarak, genellikle yatırım bankasının taahhüt ücretleri ve diğer maliyetler ile yasal ve muhasebe ücretlerini de eklemek gerekiyor. Daha büyük şirketler, halka arza hazırlanırken ek maliyetlerle karşı karşıya kalabilir.
Halka arz fiyatı nasıl hesaplanır?
Bir hisse senedinin halka arz fiyatı yatırım bankası tarafından hesaplanır. İlk olarak şirket, hisselerinin ne kadarını halka satmak istediğine karar verir. Ardından, yatırım bankası işin kapsamlı bir değerlendirmesini yapar ve hisse senedinin ilk fiyatı paylaşılır, ve yatırımcılar, listeleme gerçekleştiğinde şirketin hisse senetlerini alıp satmaya başlayabilir.