Gayri safi yurt içi hasıla veya kısaca GSYİH, bir ülkede belirli bir süre içinde üretilen mal ve hizmetlerin toplam piyasa değeridir. GSYİH, bir ulusun ekonomisinin büyüklüğünün en yaygın kullanılan ölçüsüdür. Bir ülkenin gelirini hesaplamak, ekonomik faaliyet düzeyini belirlemeye yardımcı olur. Milli geliri hesaplamanın en yaygın yolu GSYİH’dır.
GSYİH’yı hesaplamanın iki yolu vardır: en temel hesaplama “nominal GSYİH”dır (genellikle sadece “GSYİH” olarak adlandırılır) ve bu enflasyona göre ayarlandığında buna “reel GSYİH” denir.
Reel GSYİH Nedir?
Reel GSYİH, bir ülkenin ekonomisinin belirli bir yılda ürettiği ürün ve hizmetlerin değerini baz yılın fiyatları ile ifade edilebilen ve enflasyona göre düzeltilmiş bir ölçü olarak tanımlanabilir.
Fiyat değişiklikleri düzenlendiğinde, nihai sayı, fiyatlardaki dalgalanma nedeniyle GSYİH’daki yanıltıcı artışları veya düşüşleri yansıtmaz. Bu nedenle reel GSYİH, bir ülkenin ekonomik faaliyetinin daha doğru bir temsilidir.
Reel GSYİH Formülü
Reel GSYİH = Nominal GSYİH / Deflatör
Deflatör, enflasyonun bir ölçüsüdür.
GSYİH Deflatörü = Nominal GSYİH / Reel GSYİH x 100
GSYİH deflatörü, baz yılla karşılaştırıldığında, enflasyonun ölçümü olarak kabul edilebilir. Nominal GSYİH rakamının deflatöre bölünmesi enflasyon etkilerini ortadan kaldırır. Enflasyon hakkında ayrıntılı bilgiyi “Enflasyon Nedir? Aylık, Yıllık Enflasyon Nasıl Hesaplanır?” adlı makalede bulabilirsiniz.
Nominal GSYİH, üretilen tüm ürün ve hizmetlerin parasal değeri olarak hesaplandığı için, fiyat değişikliği olması durumunda her şey değişir. Örneğin, düşen fiyatlar, nominal GSYİH’da bir düşüşe yol açar ve artan fiyatlar, nominal GSYİH’nın daha fazla gözükmesini sağlayacaktır.
Ancak yine, bu değişiklikler üretilen tüm ürün ve hizmetlerin niteliğinde veya miktarında herhangi bir değişikliği etkilemeyecek veya yansıtmayacaktır. Bu nedenle, ülkenin üretiminin mi yoksa ekonominin mi genişlediğini sadece nominal GSYİH’ya bakarak anlamak zor olacaktır. Fiyat değişiklikleri için düzenlemeler yaparak bu problemi çözebilirsiniz.
Sonuç olarak, reel gayri safi yurt içi hasıla, ülkenin uzun vadeli ulusal ekonomik performansının sonuçlandırılması için daha iyi gösterge veya daha iyi bir temel sağlayacaktır.
Nominal GSYİH Nedir?
Nominal GSYİH, bir ülkenin mevcut piyasa fiyatlarına göre hesaplanan GSYİH’sını ifade eder. Bu, bir ülkede belirli bir zamanda üretilen tüm ürün ve hizmetlerin cari piyasa fiyatları üzerinden değerlendirilmesi anlamına gelir. Bir ülkenin GSYİH’sını cari piyasa fiyatları üzerinden ölçmek, piyasa fiyatlarındaki ve diğer piyasa endekslerindeki tüm değişiklikleri hesaba katmayı gerektirir. Nominal GSYİH ve reel GSYİH birbirinden farklı kavramlardır.
Ekonomistler ve veri analistleri, her iki GSYİH türü de ekonomik verilerle hesaplandığından, reel gayri safi yurt içi hasılayı nominal GSYİH’dan ayırır. Nominal GSYİH’dan fiili ekonomik verileri çıkarırken kullanılabilecek çeşitli fiyat endeksleri vardır. Bunlardan bazıları aşağıda listelenmiştir:
- Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)
- GSYİH deflatörü
- Üretici Fiyat endeksi (ÜFE)
Nominal GSYİH’yi düzenlerken uygun fiyat endeksinin kullanılması önemlidir. Bu, enflasyonun göz ardı edilmemesini sağlamaya yardımcı olur.
Nominal GSYİH ve Reel GSYİH Arasındaki Fark Nedir?
Nominal GSYİH, cari piyasa fiyatı üzerinden hesaplanan GSYİH’dır. Bu, nominal GSYİH’nın piyasadaki tüm son değişiklikleri ifade ettiği anlamına gelir. Reel GSYİH ise, belirleyici olarak baz yıl alınarak hesaplanmaktadır. Örneğin, 2018’in reel GSYİH’sını hesaplamamız gerekirse ve 2012’yi baz yıl olarak alırsak, tüm ürün ve hizmet miktarlarını kullanarak reel GSYİH’yı hesaplarız, sonra bunları 2012’deki fiyatlar ile çarpmamız gerekecektir.
- Nominal GSYİH, ekonomistler tarafından pek kullanılmaz. Fakat reel GSYİH ekonomistler arasında oldukça popüler kavramdır, çünkü daha ayrıntılı verilerle hesaplanır.
- Nominal GSYİH, mevcut piyasa fiyatı dikkate alındığı için genellikle değer olarak çok daha yüksek olur. Reel GSYİH ise, değer olarak çok daha düşük olur, çünkü baz piyasa fiyatı dikkate alınır.
- Nominal gayri safi yurt içi hasıla üzerinden ekonomik büyümeyi analiz etmek kolay değildir. Fakat ekonomik büyümeyi reel GSYİH üzerinden analiz etmek önemli ölçüde ve nispeten daha kolaydır.
Reel GSYİH’nın nominal GSYİH’ya göre bazı avantajları vardır. Bunların bazıları aşağıdadır:
- Kesinlik – Nominal GSYİH sınırlıdır, çünkü sabit fiyatları varsayar, yani fiyatların doğal yükselişini ve düşüşünü hesaba katmaz. Örneğin, şu anda bakkaldaki sığır eti fiyatı 125 TL olabilir ve üç yıl sonra 200 TL olabilir – sığır eti fiyatındaki 75 TL’lik artışı hesaba katarak nominal GSYİH hesaplandığında, harcamalarda bir artış gösterecektir, ve bu nedenle, ekonomi aslında büyümemiş olsa bile, bir ülkenin çıktısında bir artış gibi gözükecektir. Reel GSYİH hesaplanırken sadece sabit fiyatlar kullanılmaz, aynı zamanda enflasyon veya deflasyon verileri de kullanılır. Reel GSYİH, bir ülkenin satın alma gücünün ve yıldan yıla reel ekonomik büyümenin veya durgunluğun yıllık oranının daha doğru bir resmini sunar.
- Büyüme oranı – Farklı yıllardaki reel GSYİH’yı karşılaştırarak, nominal GSYİH ile yapamayacağınız reel GSYİH büyüme oranını hesaplayabilirsiniz. Hükümetler, mali durumlarını veya faiz oranlarını nasıl ayarlayacaklarını belirlemek için GSYİH büyüme oranlarını kullanır. ABD’de, Federal Rezerv, faiz oranlarını ne zaman arttıracağına veya düşüreceğine karar vermek için GSYİH büyüme oranını kullanır – büyüme hızlı olduğunda faiz oranlarını yükseltir ve büyüme yavaş olduğunda faiz oranlarını düşürür.