Gini katsayısı (veya Gini endeksi), ülke nüfusu içindeki gelir dağılımını ölçmek için kullanılan istatistiksel bir ölçüdür, yani ülke nüfusunun gelir eşitsizliğini ölçmeye yardımcı olur.
Gini katsayısı, 0 ile 1 arasında bir değerdir. Daha yüksek bir sayı, daha yüksek gelir eşitsizliğini gösterir. 1 değeri, tek bir kişinin ülkenin tüm gelirini elde ettiği en yüksek gelir eşitsizliğini gösterir. 0 değeri, tüm bireylerin aynı gelire sahip olduğunu gösterir. Gini endeksinin sınırlamalarından biri, hiç kimsenin negatif net servete sahip olmamasını gerektirmesidir.
Gini Katsayısı Formülü
Gini Katsayısı = A / (A + B)
A = 0 ise, Lorenz eğrisi eşitlik çizgisidir. A = 0 olduğunda, Gini endeksi 0’dır. A’nın çok büyük ve B’nin küçük olması durumunda Gini katsayısı büyüktür. Bu durum, büyük bir gelir/servet eşitsizliği olduğunu gösterir.
Gini Katsayısı Nasıl Hesaplanır?
Adım 1: Verileri, aşağıda belirtilen kategori başlığıyla bir tablo halinde düzenleyin.
| Gelir kesri | Nüfusun fraksiyonu | Daha zengin olan nüfus yüzdesi | Puan |
|---|
En yoksuldan en zengine tüm sıraların düzenlenmesi gerektiğine dikkat etmek önemlidir. Örneğin, nüfusun en alttaki %10’unun gelirin %3’ünü elde ettiğini belirtiyorsa, “Gelir kesri” sütununa 0.03 yazın. Ardından, “Nüfusun fraksiyonu” sütununa 0.10 yazın. Benzer şekilde, bu iki sütunu verilen diğer yüzdelerle doldurun.
Adım 2: “Nüfusun fraksiyonu”ndaki tüm terimleri ekleyerek “Daha zengin olan nüfus yüzdesi” sütununu doldurun.
| Gelir kesri | Nüfusun fraksiyonu | Daha zengin olan nüfus yüzdesi | Puan |
|---|---|---|---|
| 0.03 | 0.1 | 0.9 | |
| 0.15 | 0.5 | 0.4 | |
| 0.85 | 0.4 | 0 |
Örneğin, “Daha zengin olan nüfus yüzdesi” sütunundaki ilk satırı dolduruyoruz. Daha sonra 0.50 ve 0.40’ı ekliyoruz. Böylece 0.90 elde etmiş oluruz.
Adım 3: Satırların her biri için puanı hesaplayın. Puan formülü şu şekildedir:
Puan = Gelir kesri * (Nüfusun fraksiyonu + 2 * Daha zengin olan nüfus yüzdesi)
Örneğin 1. satır için puan 0.03 * (0.10 + 2 * 0.90) = 0.057
Adım 4: Ardından, “Puan” sütunundaki tüm terimleri ekleyin. Buna “Toplam” diyelim.
Adım 5: Formülü kullanarak Gini katsayısını hesaplayın: 1 – Toplam
Gini Katsayısı ile İlgili Örnekler
Örnek 1
Vatandaşların gelirlerine göre 2 ülkenin Gini katsayısı aşağıdaki gibidir:
- İki ülkedeki gelir eşitsizliği eğilimini yorumlayın.
- 2015’te hangi ülkenin gelir eşitsizliği daha yüksek?
Çözüm:
a) A Ülkesinin Gini katsayısı 2010 yılında 0.40 iken 2015 yılında 0.57’ye yükselme eğilimi göstermiştir. Dolayısıyla bu yıllarda A Ülkesindeki gelir eşitsizliği artmıştır. Öte yandan, B Ülkesi’nin katsayısı 2010’da 0.38’den 2015’te 0.29’a düşmüştür. Dolayısıyla B Ülkesindeki gelir eşitsizliği bu yıllar içinde azalmıştır.
b) A Ülkesinin katsayısı (0.57) B Ülkesinin katsayısından (0.29) fazladır. Dolayısıyla, A Ülkesi 2015’te daha yüksek gelir eşitsizliğine sahiptir.
Örnek 2
Belirli bir ülkede, gelir elde edenlerin en düşük %10’u tüm ücretlerin %2’sini alıyor. Sonraki %40’ı ücretlerin %13’ünü kazanıyor. Sonraki %40’ı tüm ücretlerin %45’ini alıyor. Ayrıca, tüm gelir elde edenlerin en yüksek %10’u tüm ücretlerin %40’ını almaktadır. Ülkenin Gini katsayısını hesaplayın.
Çözüm:
Hesaplama için aşağıdaki verileri kullanın:
Yukarıdaki bilgileri tablo formatında derleyelim. Ama önce en yoksuldan en zengine doğru satırların düzenlenerek bilgilerin derlenmesi gerekiyor.
Puanların Toplamı = 0.038 + 0.182 + 0.27 + 0.04 = 0.53
Gini katsayısı = 1 – 0.53 = 0.47
Gini Katsayısı Neden Önemlidir?
Gini katsayısı, servet veya gelir dağılımını analiz etmek için kullanılabilir. Örneğin, bir ülkedeki kentsel alanların Gini endeksi kırsal alanların Gini endeksi ile karşılaştırılabilir. Benzer şekilde, bir ülkenin Gini oranı başka bir ülkenin Gini oranı ile karşılaştırılabilir.
Gini katsayısı, GSYİH (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) verileri ile birlikte kullanılabilir. Gini endeksi GSYİH ile birlikte artıyorsa, o zaman nüfusun çoğu için yoksulluk seviyesinde bir iyileşme olmayabilir. Bu katsayıya dayanarak, gelir eşitsizliğini azaltmak için refah önlemleri tasarlanabilir.
