Dot-com balonu (teknoloji balonu veya internet balonu), 1990’ların sonu ve 2000’lerin başında ABD’de teknoloji sektöründeki şirketlerin hisse senetlerinin fiyatlarını etkileyen ekonomik bir balondu. Olay, yeni internet sektörü ile ilgili abartılı pazarlama kampanyaları, medyanın ilgisi ve yatırımcıların dot-com şirketleri ile ilgili kar spekülasyonları tarafından tetiklenmişti.
1995’ten 2000’e kadar, Nasdaq Composite endeksi’ndeki internet tabanlı şirketlerin hisse senetlerinin fiyatları %400’den fazla yükselmişti. Ancak balon 2002’de patladı ve hisse senedi fiyatlarında yaklaşık %78 düşüş yaşandı. Birçok şirket bu durumdan kurtulmayı başaramadı ve tüm ABD ekonomisi bundan büyük ölçüde etkilenmişti.
Dot-com balonu, internet’in yükselişinden ve medyadan büyük ölçüde etkilenmişti. O zamanlar bu bir tuzak değil, büyük bir fırsat gibi görünüyordu. Kısa bir zaman diliminde risk sermayesi yatırımcıları (VC’ler) varlıklarının değerini 6 kat arttırdılar.
Amazon.com gibi bazı şirketler hayatta kaldı, Pets.com gibi diğer şirketler 2000 yılından sonra hızla çöküşe geçti.
Dot-com Balonu Nasıl Patladı?
İnternet
Dot-com balonu, yeni bir buluşun, yani internet’in popülerleşmesi nedeniyle oluşmuştu. İnternet 1990’lardan önce de vardı, ama o zamanlar pek yaygın değildi. “.com” alan adına (domain) sahip birkaç teknoloji startup’ı, bu yeni büyüyen sektöre dayalı hizmetler sunmaya başladı. Ancak sorun, bunu uygun bir iş planlaması ve nakit akışı oluşturmadan yapmalarıydı.
Spekülasyon
1995’te, piyasa fütüristik hayallerle süslenmeye başlamıştı. Bilgisayarlar lüks olmaktan çıkıp profesyonel ihtiyaca dönüştü ve dünyanın değişmekte olduğu görülüyordu. Sonra risk sermayedarları bu durumu fark etti ve piyasada spekülasyon başladı.
Ölçüsüz İyimserlik ve Aşırı Değerleme
Dot-com balonunun nedenleri arasında en bariz olanı finans dünyasındaki aşırı iyimser havaydı. Yatırımcılar bu firmaları hızlı kar elde etmenin kesin bir yolu olarak gördüler, böylece bu şirketlerin hisse senetleri aşırı yükseldi. Bununla birlikte, bu firmaların çoğu göründüğü kadar kazançlı hale gelecek müşteri kitlesine henüz sahip değildi.
Çoğu yatırımcı, temelleri analiz etmek yerine, hisse senetlerinin artan fiyatlarından yararlanmak için spekülatif işlemler yapmaya başladı. O zamanlar oldukça pozitif duygu yaratan bir medya çılgınlığı da vardı.
Alan Greenspan’ın Konuşması
Alan Greenspan’ın 5 Aralık 1996’da yaptığı bir konuşma, dot-com balonunu oluşturan katalizörlerden biri olarak kabul edilir. Fed’in o zamanki başkanı Alan Greenspan, piyasayı devirmesi beklenen ancak güçlü bir güven sinyali olarak görülen finans piyasasının irrasyonel coşkusu hakkında uyarıda bulunmuştu.
1997 Tarihli Vergi Mükelleflerine İndirim Yasası
Dot-com balonuna neden olan bir diğer faktör de ABD’deki 1997 tarihli Vergi Mükelleflerine İndirim Yasası idi. Bu yasa, sermaye kazançları üzerindeki vergiyi etkili bir şekilde azalttı ve yatırımcıların finans piyasasında spekülasyon yapmaya daha yatkın hale gelmesine neden oldu.
Dot-com şirketlerinin çoğu sürdürülebilir şekilde kazanç elde etmiyordu, bu nedenle nakit akışı durduğunda ciddi finansal sorunlarla karşı karşıya kaldı.
Dot-com Balonu ABD Ekonomisini Nasıl Etkiledi?
Dot-com balonu sadece hafif bir durgunluğa neden olmakla kalmadı, aynı zamanda yeni sektöre olan güveni de neredeyse kalıcı olarak sarstı. Etkisi o kadar yayıldı ki, sürdürülebilir sektörlerdeki başarılı şirketler bile darbe aldı.
Örneğin, 1968 yılında kurulan Intel şirketinin hisseleri 73 dolardan 30 doların altına düştü. Şirket, dot-com balonuyla doğrudan ilgili değildi, ancak yine de ciddi şekilde etkilenmişti.
Genel olarak, dot-com balonu patladığında yatırımcılar büyük miktarlarda para kaybetti. New York Times’a göre, tüm dot-com şirketlerinin yaklaşık %48’i kazadan sağ çıkmayı başardı.
