Büyük Buhran Nedir? 1929 Dünya Ekonomik Krizinin Nedenleri

Büyük Buhran veya 1929 Dünya Ekonomik Krizi, Amerika Birleşik Devletleri’nde 29 Ekim 1929’da Wall Street Çöküşü ile başlayan ve 1939’a kadar süren ekonomik krizdir. Federal Rezerv’in para arzını, kredi kullanılabilirliğini ve faiz oranlarını düzenleyememesi de bu küresel ekonomik felakete katkıda bulunmuştur.

Büyük Buhran, Batı’daki ve tüm dünyadaki endüstrileri ciddi şekilde etkilemiştir. Küresel GSYİH, azalan tüketim, hatalı hükümet politikaları ve altın standardı nedeniyle azalmıştır. Sonuç olarak, ülkeler aşırı işsizlik ve deflasyonla karşı karşıya kalmıştır. Ancak, New Deal’ın (Yeni Düzen) yürürlüğe girmesi ve İkinci Dünya Savaşı, dünya ekonomisinin bu sorundan kurtulmasına yardımcı olmuştur.

Büyük Buhran Nasıl Başladı?

1929 Dünya Ekonomik Krizi, borsa spekülasyonlarını azaltmak için uygulanan sıkı para politikaları nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri’nde başlamıştır. 1920’lerde ABD, güçlü yatırımcı güveni ve tüketici harcamaları nedeniyle kayda değer bir büyüme yaşamıştır. Bu durum, bankaları bireylere ve işletmelere kolay kredi dağıtarak, bu alınan borçlarla kar elde etmeye teşvik etmiştir. Fakat daha sonra bu, artan tüketici ve iç borçların nedeni haline gelmiştir. Bu on yıllık refah, Kükreyen Yirmiler olarak biliniyordu.

Amerikalılar borsaya yoğun bir şekilde yatırım yapmaya başladılar, bu da hisse senedi fiyatlarında sürekli bir artışa yol açtı, ve 1929’da borsa tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Ardından, Federal Rezerv bu fiyat artışını yavaşlatmak için kredi faiz oranlarını arttırdı. Ancak bu karar inşaat ve imalat sektörlerini kötü etkiledi. Ayrıca Ekim 1929’da hisse senedi fiyatlarındaki hafif bir düşüş, yatırımcıların güvenini yitirmesine ve borsa balonunun patlamasına neden olmuştur.

Büyük Depresyon’un başladığı gün, yani 24 Ekim 1929, “Kara Perşembe” olarak bilinir. Fiyatlar 29 Ekim 1929’a kadar %20’den fazla düşmüştür. Hisse senedi fiyatlarında ilk düşüş gerçekleştiğinde, yatırımcılar panikledi. Bir dizi umutsuz kararla borsa çöküşe geçti ve kısa süre içinde 30 milyar dolar piyasadan silindi. Spekülatörlerin yüksek kaldıraçlı işlemleri varlık fiyatlarının artmasına neden olurken, panik satışları yatırımcıları ve spekülatörleri hisse senetlerini tasfiye etmeye zorladı.

ABD hükümeti durumu kontrol etmek için birçok şey denedi. Ancak ne yazık ki, Büyük Buhran’ı uzatan Dust Bowl gibi bazı önceden tahmin edilemeyen olaylar birbiri ardına geldi. Tüm bunlar, iş kayıplarına, daha düşük endüstriyel üretkenliğe ve GSYİH’de düşüşe neden oldu. Dünya uluslarını ekonomik kurumlarını ve politikalarını yeniden yapılandırmaya zorladı. Nihayetinde, altın standardının kaldırılması ve müteakip parasal büyüme, ekonomik krizden kurtulmaya yardımcı oldu.

1929 Dünya Ekonomik Bunalımı Nedenleri

1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin arkasında birden fazla neden olduğu sonradan keşfedilmiştir. Büyük Buhran yılları, ABD borsasının muazzam bir genişlemeye tanık olduğu 1928’den sonra başlamıştır. İnsanlar bankalardan borç para alarak hisse senedi satın almaya başlıyor. Hisse senedi fiyatları Ekim 1929’un başlarında yükseldikten sonra, spekülatörler ve yatırımcılar panikliyor ve yatırımlarını tasfiye etmeye çalışıyor. Bu da, Tüketici Fiyat Endeksi’nin %30’dan fazla düşmesine neden oluyor. Böylece, borsa çöküşü 29 Ekim 1929’da meydana geliyor.

ABD Federal Rezervi 1920’lerde para arzını, kredi tahsisini ve faiz oranlarını yanlış yönetiyordu. Para arzındaki artış borsada genişlemeye ve balona yol açarken, piyasa çöküşü ve balon patlamasının ardından yaşanan düşüş bankalarda likidite sorunlarına ve paniğe neden oluyor. 1933’ün sonunda 650’den fazla banka kapatılıyor.

Bir diğer önemli neden de yatırımcıların azalan güveniydi. Ayrıca, düşük üretim seviyeleri, düşük ücretler ve işsizlik nedeniyle küresel ticaretin azalması durumu daha da kötüleştirdi. Aynı zamanda binlerce çiftçi ekin hasadını karşılayamadığı için çiftliklerini kaybetti.

Ekonomi uzmanları, o zamanın hükümetlerini çok yavaş olmakla veya ekonomi politikalarını ayarlamakta isteksiz olmakla suçlasalar da, Büyük Buhran’ın nedenlerini açıklayan iki popüler teori aşağıdaki gibidir:

• Monetarist Teori – Bu teori, Federal Rezerv’in resesyon sırasında bankacılık krizine ve servet kaybına yol açan önlemleri uygulamadaki başarısızlığını öne sürüyor.
• Keynesyen Teori – Büyük Buhran’ın başlıca nedenlerinden biri toplam talepteki düşüştür. Talepteki düşüş o kadar şiddetliydi ki yeterli talep ancak hükümet harcamalarındaki büyük artışlarla geri kazanılabilirdi.

Büyük Buhran Zaman Çizelgesi

Kriz

• 1920’ler: ABD ekonomisi hızla yükseliyor ve 1920 ile 1929 yılları arasında halkın toplam zenginliğinin iki katına çıkmasına neden oluyor. Bu döneme “Kükreyen Yirmiler” adı veriliyor.
• 1929: Yazın yaşanan hafif bir durgunluk fabrika üretimini yavaşlatıyor, ancak hisse senedi fiyatları yükselmeye devam ediyor.
• 24 Ekim 1929 (Kara Perşembe): Bir günde 12.9 milyonun üzerinde hisse senedinin işlem görmesiyle, birçok yatırımcı aşırı değerli hisse senetleri satarak borsadan çıkmaya başlayınca borsa çöküşe geçiyor.
• 29 Ekim 1929 (Kara Salı): Çoğu değersiz olan 16 milyondan fazla hisse senedi alınıp satılıyor, ve bunları kredi ile satın alan birçok insan her şeyini kaybediyor.
• 1930: Dust Bowl, binlerce çiftçinin Kaliforniya ve diğer bölgelere göç etmesine neden oluyor. Mahsulleri hasat etmeye güçleri yetmediği için, istihdam veya herhangi bir iş için çiftliklerini bir gecede terk ediyorlar.
• 1931-1933: Smoot-Hawley Yasası’nın yürürlüğe girmesi sorunların şiddetini daha da arttırıyor. 1931 ve 1932’nin ilkbahar ve sonbaharında ve 1933’ün başlarında, çok sayıda banka tamamen kapatılıyor.

Toparlanma

• 1932: Franklin D. Roosevelt, ABD başkanlık seçimlerini kazandığında işsizlik seviyesi rekor düzeyindeydi. Roosevelt, ABD ekonomisini desteklemek, istihdam yaratmak ve endüstriyel ve tarımsal üretimi teşvik etmek için hemen harekete geçti. Borsayı daha iyi bir şekilde düzenlemek ve izlemek için FDIC ve SEC’i kurdu.
• 1933: Roosevelt, New Deal kapsamında bir dizi program başlattı ve 40’tan fazla kurumu hayata geçirdi ve piyasaya devlet müdahalesini kolaylaştırdı.
• 1935: Roosevelt, devam eden ekonomik bunalımın ardından, öncekinden daha katı ve agresif olan ikinci bir New Deal’i sundu. Nisan 1935’te istihdam yaratmak için WPA’yı açtı.
• 1933-1941: New Deal düzenlemeleri faiz oranlarının ayarlanmasına yardımcı oldu, yeni iş sahaları ve çalışma programları yarattı. Roosevelt, kamu dairelerinde daha fazla sekreterlik pozisyonu yaratarak kadınları işgücüne katılmaya teşvik etti.
• 1941: ABD, 7 Aralık 1941’de Japonya’nın Pearl Harbor’a saldırmasıyla II. Dünya Savaşı’na girdi. Savaş, endüstriyel çalışmayı düzenleyerek ekonomik bunalımı etkili bir şekilde sona erdirdi.

1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin Etkileri ve Sonuçları

• İnşaat, madencilik, tarım ve imalat sanayilerinin hepsi, dünya çapında daha düşük tüketim, daha az gelir, düşük vergi geliri, düşük karlar ve fiyatlar ile sonuçlanan bir darbe aldı.
• ABD işsizlik oranı, ekonomik bunalım sırasında 1929’da yaklaşık %3’ten 1933’te neredeyse %25’e yükseldi. Bu oran, Amerika’nın İkinci Dünya Savaşı’na girdiği 1940’larda %10’un üzerinde kaldı.
• 1929 ve 1932 arasında, küresel GSYİH yaklaşık %15 azalırken, ABD GSYİH ve sanayi üretimi yarı yarıya azalarak 103 milyar dolardan 55 milyar dolara düştü ve ekonomik faaliyetler ciddi bir şekilde yavaşladı. Uluslararası ticaret de %60’tan fazla azaldı.
• ABD hisse senedi piyasası değerinin %90’ını kaybetti ve insanlar piyasanın toparlanmasıyla ilgili tüm umutlarını kaybetti. Ek olarak, bankalar nihayetinde müşterilerinin tasarruf hesaplarını borsaya yatırdıkları için yatırım yapmayanlar bile paralarını kaybettiler.
• Borsa çöküşünden sonra yatırımcıların ABD finansal sistemine olan güvenini kaybetmesi nedeniyle yaklaşık 650 ABD bankası battı. Ayrıca, Tüketici Fiyat Endeksi %27 düştü ve Kasım 1939’a kadar bu seviyelerde kaldı.
• Dust Bowl döneminde, Teksas’tan Nebraska’ya kadar kuraklıktan etkilenen güney ovaları zarar gördü, ve bu da bölge genelinde mahsul kaybına neden olarak insanların ve hayvanlarının ölümüne yol açtı. Birçok çiftçi, tarımsal üretimdeki düşüş nedeniyle çiftliklerini kaybetti.
• 1930’da sanayileri ve işçileri korumak için kabul edilen Smoot-Hawley Yasası, gıda fiyatlarını yükseltti ve dolaylı olarak İkinci Dünya Savaşı’na katkıda bulundu.

Büyük Buhran ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Büyük Depresyon nedir?

Büyük Depresyon, modern tarihin en kötü ekonomik felaketiydi. Küresel ekonomik gerileme, Batı’daki ve dünya çapındaki sektörler üzerinde önemli bir etkiye sahipti. Küresel ekonomik çıktı ve GSYİH düştü. Sonuç olarak, birçok ülkede yüksek işsizlik ve deflasyon yaşandı.

Büyük Buhran’a ne sebep oldu?

1929 Wall Street Çöküşü, Büyük Buhran’da çok önemli bir rol oynadı. Federal Rezerv’in para arzını, kredi kullanılabilirliğini ve faiz oranlarını, altın standardını, parasal daralmayı ve bankacılık sistemindeki paniği düzenleyememesi durumu daha da kötüleştirdi. Ayrıca, küresel talepteki düşüş, zayıf hükümet politikaları, daha düşük ücretler, işsizlik ve inşaat, madencilik, tarım ve imalat sanayilerindeki düşük verimlilik, ekonomik krizi körükledi.

Büyük Buhran ne zaman sona erdi?

Franklin D. Roosevelt, 1932’de ABD başkanı olarak seçilmesinin ardından, endüstriyel ve tarımsal üretimi arttırmak için katı politikalar uyguladı. Bu da, faiz oranlarını düşürmeye yardımcı oldu ve yeni istihdam olanakları yarattı. Roosevelt, New Deal kapsamında, hükümetin hisse senedi piyasasına müdahale etmesine izin veren birkaç girişim başlattı ve 40’tan fazla kurumu hayata geçirdi. ABD, 1941’de ekonomik bunalımı sona erdiren II. Dünya Savaşı sırasında endüstriyel çalışmayı düzene soktu.