Bretton Woods Sistemi, döviz kurlarını standartlaştıran uluslararası bir para anlaşmasıydı. Çeşitli uluslara ait para birimleri ABD doları karşısında sabitlenmişti. ABD doları da altın fiyatına karşı sabitlenmişti.
Bretton Woods Anlaşması’nın amacı küresel döviz kurlarına tekdüzelik getirmekti. Bu sistem altın standardına dayanıyordu. Bretton Woods Sistemi 44 ülke arasındaki uluslararası ticareti düzenliyordu. 1945’ten 1973’e kadar uygulamada kalmıştır. ABD doları değerini koruyamadığı için de sistem çökmüştür.
Bretton Woods Sistemi ve Anlaşması Hakkında
Bretton Woods Sistemi, uluslararası bir parasal değişim düzenlemesi olarak geliştirilmiştir. Sistem, 44 ülkeye ait para birimlerini ABD dolarının değerine karşı, ABD dolarını da altın fiyatına karşı sabitlemişti. Başlangıçta, bir ons altın 35 dolardı. Bu sistem 1945 ve 1973 yılları arasında aktif haldeydi.
1 Temmuz 1944’te Birleşmiş Milletler Para ve Finans Konferansı‘na 44 ülkeden 730 temsilci katılmıştı. Bu konferans ABD’nin New Hampshire eyaletinin Bretton Woods beldesinde yapılmıştı. Konferansın amacı, yeni bir uluslararası para sistemine rıza göstermekti. Bu, İkinci Dünya Savaşı’nın etkisinden kurtulmak için kolektif bir stratejiydi.
Temsilciler, dünya genelinde döviz kurlarını standartlaştırarak uluslararası ticareti canlandırmak istiyordu. Müttefik ülkeler, Bretton Woods Anlaşmasını usulüne uygun olarak kabul ettiler. Kanada, Meksika, Rusya, Brezilya, Çin, Hindistan, Hollanda, Polonya, Belçika, Şili ve Çekoslovakya aktif üye ülkelerdi.
Aralık 1945’te Bretton Woods Anlaşması, iki Bretton Woods kurumunun (“Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası” ve “Uluslararası Para Fonu”) kurulmasına yol açtı. Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası, Dünya Bankası’nın kredi veren koludur. Bu organizasyonlar küresel cephede büyük önem taşırlar – uluslararası ticareti kolaylaştırırlar ve ülkeleri finanse ederler.
Dünya Bankası, ulusların İkinci Dünya Savaşı’ndan kurtulmalarına yardımcı olmak için kurulmuştu. Uluslararası Para Fonu veya kısaca IMF, küresel döviz kurlarını düzenler. IMF ayrıca uluslararası ekonomik işbirliğini kolaylaştırır.
Bretton Woods Anlaşması Neden Gerekliydi?
Birinci Dünya Savaşı’na kadar çoğu ülke altın standardındaydı. Ancak, savaş harcamaları için yeterince para basabilmek için altınla olan bağı kesiyorlar. Bu durum, hiperenflasyona neden olmuştu. Savaştan sonra ülkeler altın standardının güvenliğine geri dönmeye karar veriyorlar.
Büyük Buhran’a kadar her şey yolunda gitmişti. 1929 borsa çöküşünden sonra yatırımcılar emtia ticaretine geçmeye karar veriyorlar. Bu da altın fiyatını yükselterek insanların dolarları ile altın almasına neden olmuştu.
Federal Rezerv, faiz oranlarını yükselterek ülkenin altın rezervini koruyarak işleri daha da kötüleştirmişti.
Bretton Woods sistemi, uluslara altın standardına sıkı sıkıya bağlı kalmaktan daha fazla esneklik sunmuştu. Ayrıca hiçbir standardı olmayan bir para birimi sisteminden daha az oynaklık sağlıyordu.
Bretton Woods Sisteminin Özellikleri
Bretton Woods Anlaşması, standartlaştırılmış parasal değerleme sorunlarını çözmeyi amaçlıyordu. Bretton Woods sisteminin özellikleri aşağıdaki gibidir:
- Uluslararası döviz kurlarını istikrara kavuşturmak Bretton Woods sisteminin temel amacıydı.
- Bu sistem, İkinci Dünya Savaşı sonrasında ulusların ekonomik olarak toparlanmasına yardımcı olma girişimiydi.
- Bretton Woods anlaşması 44 ülke tarafından benimsenmişti, başka bir deyişle, bu ülkeler para birimlerini ABD dolarına sabitlemeyi kabul etmişlerdi.
- ABD Doları, altın fiyatına karşı sabitlenmişti – 1 ons altın 35 dolar değerindeydi.
- ABD Doları, uluslararası rezerv para birimi olarak kabul edilmişti.
- Bretton Woods sistemi sabit döviz kuru sağlamıştı, fakat sonradan düzenlenmesi mümkündü.
- Bu sistem, para birimi dönüştürmeyi kolaylaştırarak uluslararası para ödemelerini standartlaştırmıştı.
- Bretton Woods sonrası, müttefik ülkelerin uluslararası ödeme ve uzlaşma sistemi üzerinde herhangi bir kontrolü bulunmuyordu.
Bretton Woods Sisteminin Çöküşü
1968 ile 1973 yılları arasında, Bretton Woods sistemi çökmek üzereydi. ABD Başkanı Richard M. Nixon, dolar-altın konvertibilitesini durdurmuştu. 1960’larda ABD doları değerini zar zor koruyordu.
Nixon, ABD’nin altın sıkıntısı çektiğini fark etmişti. ABD’nin altın rezervleri dolaşımdaki doların değerini karşılayamamıştı. Ekonomistlerin Bretton Woods sistemini yeniden canlandırma girişimleri başarısız olmuştu. 1973’te Bretton Woods Anlaşması çökmüştü.
Bretton Woods Anlaşması aşağıdaki nedenlerden dolayı başarısız olmuştu:
- Sistem, ABD altın rezervlerini tüketmişti, çünkü uluslararası talebi karşılamak için giderek daha fazla ABD doları basılıyordu.
- 1960’larda Vietnam Savaşı’ndan sonra ABD enflasyonla mücadele etmişti. Cari hesap bakiyesi düşük olduğu için hükümet bu sistemi iptal etmeye karar vermişti.
- Ayrıca, bu sistem ödemeler dengesi için uygun bir ayarlama mekanizmasından yoksundu.
- ABD’de ödemeler dengesi açığı vardı. Bu arada, dünya çapında ABD dolarına büyük bir talep vardı ve bu da likidite sorunlarına yol açmıştı.
- ABD doları uluslararası rezerv para birimiydi. Bu, diğer birçok ulus için senyoraj sorunlarına neden olmuştu. Diğer ülkeler bu sistemin ABD’ye gereksiz bir avantaj sağladığına inanıyordu.
- Son olarak, enflasyon ve cari işlemler dengesi açığına yanıt olarak hükümet, altın-dolar dönüşümlerine kısıtlamalar getirmişti.
Bretton Woods sisteminin çöküşünden sonra, ülkelerin para birimlerini ABD doları veya altın fiyatlarına sabitlemesine gerek kalmamıştı. Madeni paralar serbest dolaşımdaydı ve piyasa talebiyle dalgalanıyordu. Merkez bankaları kendi ülkelerinde para arzını düzenlemeye başlamıştı. Ancak Bretton Woods sisteminin çöküşünün bir sonucu olarak dünya petrol şoklarına tanık olmuştu.
