Yatırım yapmak ilk başta göz korkutucu görünse de, hisse senedi piyasasının temellerini anladığınızda, karmaşık görünen konuların çok daha basit hale geldiğini görürsünüz. Yeni başlayan tüm yatırımcıların kavraması gereken üç temel kavram vardır:
- Borsa’nın çalışma mantığı
- Uzun vadeli yatırım ve alım-satım arasındaki farklar
- Portföyünüzü çeşitlendirmenin önemi
Bu kılavuzda, temel borsa kavramlarının her birini detaylıca anlattık.
Borsa Nasıl Çalışır?
Borsa, takas buluşması, müzayede evi ve alışveriş merkezi – bunların hepsinin bir karışımıdır.
Bir takas buluşması veya bit pazarı olarak borsa: Borsada, hedge fonları, emeklilik planları ve yatırım bankaları gibi bireysel ve kurumsal yatırımcılar da dahil olmak üzere, çeşitli varlıkları (örneğin, halka açık şirketlerin hisse senetleri) alıp satan birçok tüccar bulunur.
Önemli borsalar arasında New York Menkul Kıymetler Borsası (NYSE), Nasdaq ve OTC Piyasaları bulunur. Türkiye’nin borsası ise Borsa İstanbul, veya kısaca BİST. Her birinin farklı listeleme gereksinimleri vardır.
Müzayede evi olarak borsa: Borsanın bir başka özelliği de müzayede benzeri fiyatlandırma sistemidir. Her bir ürün için belirlenmiş bir fiyatın olduğu bir perakende mağazasının aksine, satıcıların ve alıcıların yarattığı arz ve talebe göre hisse senedi fiyatları sürekli değişir.
Birçok iç ve dış faktör hisse senedi fiyatlarını etkileyebilir. Örneğin, bir şirketin kazançları ve büyüme beklentileri (iç faktörler) hisse senedi fiyatını etkileyebilir. Bu arada, yaklaşan bir seçimden yatırımcıların ekonominin yönü hakkında fikirlerine (dış faktörler) kadar her şey hisse senedi fiyatlarını etkileyebilir.
Alışveriş merkezi olarak borsa: Son olarak, borsada bir alışveriş merkezi havası vardır, çünkü burası tek durak noktasıdır. Borsada halka açık şirketlerin hisse senetleri bulunur, ve yatırımcıların istedikleri hisse senetlerini alıp satmalarını sağlar.
Hisse senedi borsaları, bir şirketin hisse senetleri için hem birincil hem de ikincil piyasalar görevi görür. Birincil piyasalarda borsalar, şirketlerin nakit toplamak ve işlerini genişletmek için ilk halka arzlar (IPO) yoluyla doğrudan hisse satmalarını sağlar. İkincil piyasalarda ise, şirketler, yatırımcıların satın almaya istekli olması koşuluyla, ek finansman sağlamaları gerektiğinde hisse senetlerini defalarca halka arz edebilir. Bu arada borsalar da yatırımcılara likidite sağlamış olurlar.
Uzun Vadeli Yatırım ve Alım-Satım
Çoğumuz bir gecede zengin olmayı isteriz. Ancak borsa piyango değildir. Bazı hisse senetleri kısa sürede önemli kazançlar sağlayabilir, ancak bunları önceden tahmin etmek neredeyse imkansızdır, çünkü işin içinde büyük ihtimalle spekülasyon vardır.
Bu nedenle, yeni başlayanlar hisse senetlerini kısa aralıklarla alıp satmaktan, özellikle de günlük işlemlerden kaçınmalı ve uzun vadeli yatırımlara odaklanmalıdır.
İdeal olarak, yatırımcılar, hisse senetlerini en az üç ila beş yıl boyunca elinde tutma niyetiyle satın almalıdır.
Uzun vadeli yatırım, aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok nedenden dolayı spekülasyondan daha iyi bir yaklaşımdır:
- Daha yüksek kazanç olasılığı: Borsa yıllar boyunca düşüş yaşarken, son 50 yılın 40’ında yükselmiştir. Bu nedenle, uzun boğa piyasası biter bitmez yatırım yapmaya başlasanız ve mide bulandırıcı bir çöküşe katlansanız bile, sadece birkaç yıl sabırla, muhtemelen yine de olumlu bir sonuç verecektir.
- Daha da büyük kazançları kaçırmamak: Birçok yeni başlayan yatırımcının yaptığı en büyük hatalardan biri çok erken satış yapmaktır. Bu, uzun vadede çok daha büyük getirileri kaçırmalarına neden olabilir. Örneğin, %10 hatta %100’lük bir kazançtan sonra elinizdeki hisse senetlerinizi satmak mantıklı görünse de, başarılı şirketler kazançlarını arttırmaya ve daha da büyümeye devam etme eğilimindedir.
- Üstel büyümeden yararlanma: Hisse senetleri her an çöküşe geçebilirken, genellikle uzun vadede yükselirler. Daha önce belirtildiği gibi, S&P 500 tarihsel olarak yıllık ortalama %10’dan fazla getiri sağlamıştır. Bu genel eğilimi, tüm oynaklığa rağmen zamanla yükselmektedir. Örneğin, S&P 500 endeks fonuna ayda 550 dolar yatırım yaparak, yaklaşık 30 yıl sonra milyoner olabilirsiniz.
Uzun vadeli yatırımlar genellikle iyi getiri sağlarken, hisse senetlerinin ne zaman satılması gerektiğini bilmek de önemlidir. Örneğin, fiyat/kazanç oranı çılgına dönmüş, asıl fiyatından çok daha pahalı hisse senetlerini elinizde tutmak istemezsiniz.
Hisse senedi ile ilgili detaylı bilgi için bu rehbere göz atın.
Akıllıca Çeşitlendirilmiş Portföy
Bir diğer önemli temel ilke, çeşitlendirilmiş portföye sahip olmanın avantajlarını anlamaktır. Bu, çeşitli sektörlerdeki şirketlerin hisse senetlerine yatırım yapmanın önemli olduğu anlamına gelir. Portföy çeşitlendirmesi, bir yatırımcının kalıcı zarar riskini ve portföyünün genel oynaklığını azaltır. Buna karşılık, çeşitlendirilmiş bir portföyün getirileri, bir yatırımcının yüksek riskli bir kararla tek bir kazanan hisse senedi seçmesi durumunda kazanabileceğinden daha düşük olma eğilimindedir.
Çeşitlendirilmiş hisse senedi portföyü oluşturmanın birçok yolu vardır. Bu konu çok önemli olduğu için fazla detaya giremeyeceğiz, ancak bu konu ile ilgili muhteşem kitaplar önerebiliriz. Okumanız gereken ilk kitap, Benjamin Graham’ın “Akıllı Yatırımcı” adlı kalın kitabıdır. “Benjamin Graham’ın “Akıllı Yatırımcı” Kitabından Dersler” adlı yazıya da göz atmanızı öneririz. Ayrıca Peter Lynch’in kitaplarını da okumanızı öneririz.
