Yatırım Psikolojisi: Boğa ve Ayı Piyasası

Yatırım Psikolojisi - Ayı ve Boğa Piyasası

Finansal piyasalardaki durumlarla ilgili olarak “ayı piyasası” ve “boğa piyasası” terimlerinin kullanıldığını muhtemelen duymuşsunuzdur.

Esasen birbirinin zıttı oldukları için iki terimi yorumlamak kolaydır. Hisse senedi fiyatlarında keskin bir düşüşle ilgili olan ayı piyasasında, genellikle piyasanın riskli olduğu algısının her yere yayıldığını görebilirsiniz. Hisse senedi fiyatlarının sürekli yükseldiği boğa piyasasında da, büyük olasılıkla gereğinden fazla umut ve güçlü ekonomik ortam olduğuna dair algı görmek mümkün.

Bununla birlikte, daha spesifik olarak, ayı piyasası, son zamanlardaki en yüksek seviyelerinden %20 veya daha fazla düşen herhangi bir varlık türünü (hisse senedi, kripto para, emtia, gayrimenkul vs…) tanımlar. Öte yandan bir boğa piyasasında, fiyatlar tipik olarak son ayı piyasasının en düşük seviyelerinden %20 ve daha fazla yükselir, ve rekor seviyelere ulaşır.

Boğa Piyasası veya Boğa Sezonu Nedir?

Boğa piyasası veya boğa sezonu, herhangi bir finansal piyasadaki varlık fiyatlarının yükseldiği uzun dönemdir. Boğa piyasasını tanımlayan resmi bir ölçü yoktur. Ancak genel bir kural olarak, boğa piyasasında fiyatların daha da yükselmeye devam edeceğine dair işaretlerle birlikte bir önceki en düşük seviyeden en az %20 yükselir.

S&P 500, teknoloji ağırlıklı Nasdaq ve Dow Jones gibi başlıca endekslerle ölçüldüğü üzere, bu kavram çoğunlukla hisse senedi piyasasında kullanılır. Ancak boğa piyasası, hisse senetlerinden gayrimenkul, tahvil ve kripto para gibi diğer varlıklara kadar herhangi bir piyasada görülebilir.

Boğa piyasası, hisse senedi fiyatlarının en son tepeden %20 düştüğünde meydana gelen ayı piyasasının tersidir. Bu terimleri karıştırmamak için şunu hatırlayabilirsiniz: Boğa kışkırtıldığında hücum eder, ve çok hızlı koşar, böylece yükselen piyasanın sembolü haline gelmiştir. Buna karşılık, ayılar kış uykusuyla ilişkilendirilir – bu nedenle, düşen veya durgun piyasa için ideal bir metafor haline gelmiştir.

Boğa Piyasasının Temel Özellikleri

Boğa piyasası genellikle genel ekonomide yükseliş dönemini yansıtır. Böyle zamanlarda GSYİH’nın yanı sıra tüketici harcamaları ve üretim artar.

Boğa piyasasının temel özellikleri şunlardır:

  • Yatırımcı güveninde yükseliş: Hisse senedi fiyatları yükseldikçe, yatırımcılar piyasanın bu şekilde hareket etmeye devam edeceğine ikna olur, bu yüzden satın almaya devam ederler, hatta yatırımlarını kredi çekerek arttırırlar. Bu, arz ve talep nedeniyle hisse senedi fiyatlarını daha da yükseltir.
  • Şirketler gelecekleri konusunda daha da umutlanırlar: Artan satışlarıyla güçlenen işletmeler genişlemeye odaklanır ve işlerini daha da büyütmek için yatırımlar yapar.
  • İşsizlik oranlarında düşüşler yaşanır: Şirketler büyüdükçe çalışan sayılarını daha da arttırırlar. Şirketler istihdam alanında rekabet ederken ortalama maaşlar yükselir.
  • Para harcamak daha kolaydır: Artan maaşlar sayesinde insanlar daha fazla para harcamaya başlar.
  • Bu da enflasyona sebep olur: Tüm bu fazlalık, ürün ve hizmet fiyatlarında artışa yol açabilir.

Ayı Piyasası veya Ayı Sezonu Nedir?

Ayı piyasası veya ayı sezonu, tipik olarak, herhangi bir finansal piyasada fiyatların son zamanlardaki yüksek seviyelerden %20’lik bir düşüş olarak tanımlanır. Bu terimin en yaygın kullanımı S&P 500’ün genel olarak tüm piyasanın bir değerlendirme göstergesi olarak kabul edilen performansına atıfta bulunmaktır.

Örneğin, 1999 ve 2000 yıllarında dot-com balonunun patlamasıyla Nasdaq Composite’in ayı piyasasına girdiğini söyleyebiliriz. Veya diyelim ki, belirli bir şirket düşük kazançlarının raporunu sunuyor ve hisse senedinin fiyatları %30 düşüyor. Bu hisse senedi fiyatının ayı piyasası bölgesine düştüğünü söyleyebiliriz.

“Ayı piyasası” ve “düzeltme” gibi terimler genellikle birbirinin yerine kullanılır, ancak bunlar iki farklı negatif performans büyüklüğüne atıfta bulunur. Varlık fiyatları son zamanlardaki en yüksek seviyelerinden %10 veya daha fazla düştüğünde bir düzeltme meydana gelir ve %20 eşiğine ulaşıldığında bu düzeltme, ayı piyasasına dönüşür.

Ayı Piyasasının Temel Özellikleri

Ayı sezonu genellikle ekonomideki daralmayla tetiklenir. Olumsuz haberler veya olaylar da varlık fiyatlarının yön değiştirmesine neden olabilir.

Ayı piyasasının temel özellikleri şunlardır:

  • Yatırımcılar karamsardır: Portföylerindeki varlıkları satmaya veya daha fazla satın almayı bırakmaya karar verirler. Bu, varlıkların arzını arttırarak fiyatları düşürür. Fikir birliği, piyasanın yükselişinin durduğu ve yakın zamanda iyileşmeyeceği yönünde olur. Yatırımcılar tahvil gibi düşük riskli varlıklara yatırım yapmaya başlarlar.
  • Hisse senedi fiyatları düşer: Birçok hisse senedinin fiyatı, defter değerinin altına düşer. Tüketiciler daha az ürün satın aldığı için şirketler de para kaybetmeye başlar. Şirketler işe alımları durdurup üretimi yavaşlattıkları için insanları işten çıkarmaya başlarlar. Ve işsizlik oranlarında artışlar meydana gelir.
  • Şirketler daha az para kazanır: Satışlar düştüğü için kurumsal kazançlar düşüşe geçer veya durgunlaşır. Bu, şirketlerin çalışanları işten çıkarmasına, üretimi durdurmasına ve Ar-Ge faaliyetlerini askıya almasına yol açar.
  • Ekonomik huzursuzluk yayılır: Harcamaların düşmesi, deflasyon riskine yol açar. Piyasalar, üretim ve harcamalar can çekişir.
  • Ve toparlanma süreci başlar: Piyasanın dibe vurmasından sonra doğal olarak toparlanma süreci başlar. Düşük faiz oranları, harcamaları ve borçlanmayı yeniden teşvik eder. Faaliyetler ve güven geri döndükçe, hisse senedi gibi varlıklar toparlanır, ve piyasa boğa koşusuna başlar, böylece ekonomik büyüme dönemi başlar.

Özet

Boğa piyasasının yükselen varlık fiyatlarına ve güçlü ekonomiye işaret ettiğini, ayı piyasasının ise düşen varlık fiyatlarına ve muhtemelen zayıf ekonomiye işaret ettiğini anlamak, her yatırımcı için yaşamsal önemdedir. Boğa piyasası sırasında yatırımlarınızdan emin olmak oldukça kolaydır, ancak ayı piyasasında paniğe kapılmak yerine portföyünüzdeki varlıkların alım fiyat ortalamalarını düşürmek, yapılabilecek en zekice şey olabilir.

Gizem Özdemir

Gizem Özdemir yatırımcı ve iş kadınıdır. Harvard Business School mezunu olan Gizem 1981 yılında Lüksemburg'da doğdu. 2005 yılında mezun olduktan sonra Credit Suisse'te finansal analist olarak çalışmaya başladı. 5 sene sonra Rothschild & Co şirketinde finansal planlama uzmanı olarak kariyerine devam etti. Finans sektöründe edindiği bilgi ve deneyim sayesinde 2018 yılında Lihtenştayn'da ortağı ile Özdemir & Cohen adında finansal danışmanlık şirketini kurdu. İnsanlara yardımcı olmak için iş dünyası ve finans ile ilgili bilgilerini Tigfy.com sitesinde paylaşmaktadır.